วารสารสาธารณสุขมูลฐาน (ภาคกลาง)

บทบรรณาธิการ

ปิยะฉัตร ปาลานุสรณ์ — Wed, 03 Sep 2025 00:00:00 +0700

การพัฒนาศักยภาพการปฏิบัติงานของบุคลากรโรงพยาบาลตราด

รุ่งพร เรืองอร่าม — Wed, 03 Sep 2025 00:00:00 +0700

การวิจัยนี้เป็นการวิจัยแบบผสมผสาน (Mixed-Method Research) เพื่อศึกษาศักยภาพการปฏิบัติงานและแนวทางในการพัฒนาศักยภาพการปฏิบัติงานของบุคลากรโรงพยาบาลตราด ใช้ระเบียบวิธีวิจัยแบบผสมผสาน (Mixed Method Research) โดยเก็บข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่าง จำนวน 575 คน ด้วยแบบสอบถาม
ที่ผ่านการตรวจสอบความตรงเชิงเนื้อหาโดยผู้เชี่ยวชาญ และสัมภาษณ์เชิงลึกผู้บริหาร จำนวน 5 คน วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และสถิติเชิงอนุมาน t-test (Independent Sample), F-test (One – way ANOVA) โดยกำหนดนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ส่วนข้อมูลเชิงคุณภาพวิเคราะห์ด้วยการถอดเทปและจัดกลุ่มประเด็นสาระสำคัญ (Thematic Coding)

ผลการศึกษาศักยภาพการปฏิบัติงานของบุคลากรโรงพยาบาลตราด พบว่า โดยรวมอยู่ในระดับมาก (𝑥̄ = 3.80; S.D. = 0.47) โดยด้านคุณธรรมจริยธรรมอยู่ในระดับสูงสุด (𝑥̄ = 4.29; S.D. = 0.58) รองลงมาคือด้านรูปแบบ วิธีการ และกิจกรรม (𝑥̄ = 3.90; S.D. = 0.62) การติดต่อประสานงาน (𝑥̄ = 3.76; S.D. = 0.58) และแรงจูงใจในการปฏิบัติงาน (𝑥̄ = 3.56; S.D. = 0.65) ส่วนด้านทักษะการปฏิบัติงานอยู่ในระดับปานกลาง (𝑥̄ = 3.49; S.D. = 0.52) การศึกษาเปรียบเทียบศักยภาพการปฏิบัติงานของบุคลากรโรงพยาบาลตราดตามลักษณะส่วนบุคคล พบว่า เพศและอายุ ไม่มีความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญ แต่พบว่าระดับการศึกษา
มีผลต่อศักยภาพในทุกด้านอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < .05) โดยเฉพาะกลุ่มที่มีการศึกษาสูงกว่าปริญญาตรีมีค่าเฉลี่ยสูงกว่ากลุ่มอื่น ผลการศึกษาแนวทางในการพัฒนาศักยภาพของบุคลากรโรงพยาบาลตราด สะท้อนความต้องการการพัฒนาใน 5 ด้านหลัก ได้แก่ ทักษะการปฏิบัติงาน แรงจูงใจในการปฏิบัติงาน การติดต่อประสานงาน คุณธรรมและจริยธรรมในการปฏิบัติงาน รูปแบบ วิธีการ และกิจกรรม ทั้งนี้ ควรพัฒนาแนวทางการพัฒนาศักยภาพ โดยเฉพาะความต้องการเรียนรู้ที่เน้นการคิดวิเคราะห์ผ่านเทคโนโลยีและแผนพัฒนารายบุคคล (IDP) การใช้เทคโนโลยี (e-Learning) และปัญญาประดิษฐ์ (AI) การส่งเสริมทั้ง hard skills และ soft skills และการจัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในองค์กร ซึ่งสอดคล้องกับแนวคิดการเรียนรู้ตลอดชีวิตและแนวทางการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์อย่างรอบด้าน

ข้อเสนอแนะเชิงนโยบายที่สำคัญ คือ ควรมีนโยบายการพัฒนาศักยภาพบุคลากรที่ชัดเจน ครอบคลุมทุกกลุ่มตำแหน่ง เพื่อสร้างความเท่าเทียมในการเข้าถึงโอกาสพัฒนา และควรบูรณาการใช้เทคโนโลยีและปัญญาประดิษฐ์เข้าสู่แผนยุทธศาสตร์ขององค์กร เพื่อเสริมสร้างทักษะอย่างยั่งยืน

การสังเคราะห์รูปแบบบริหารระบบสุขภาพอำเภอ ภายหลังการถ่ายโอนภารกิจโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล ไปยังองค์การบริหารส่วนจังหวัด : กรณีศึกษาจังหวัดชลบุรี

กิตติ บุญรัตนเนตร — Wed, 03 Sep 2025 00:00:00 +0700

การศึกษาวิจัยเรื่องการสังเคราะห์รูปแบบการบริหารระบบสุขภาพอำเภอ ภายหลังการถ่ายโอนภารกิจโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลไปยังองค์การบริหารส่วนจังหวัดชลบุรี มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพปัจจุบันการบริหารระบบสุขภาพอำเภอ การสังเคราะห์รูปแบบการบริหารระบบสุขภาพอำเภอ และการพัฒนาการบริหารระบบสุขภาพอำเภอ โดยใช้วิธีการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม และวิจัยแบบผสม เก็บรวบรวมข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่างทั้งเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ ประกอบด้วย สาธารณสุขอำเภอ ผู้อำนวยการโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล ผู้อำนวยการโรงพยาบาลชุมชน และเจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติงานของสำนักงานสาธารณสุขอำเภอ รวม 130 คน ผลการศึกษาเชิงปริมาณ พบว่า ภายหลังการถ่ายโอนภารกิจ กลุ่มตัวอย่าง มีการทบทวนการจัดทำแผนยุทธศาสตร์ของหน่วยงานทุกปี และดำเนินงานตามนโยบาย ร้อยละ 100 ร่วมกันขับเคลื่อนการดำเนินงานของคณะกรรมการประสานงานสาธารณสุขอำเภอ ร้อยละ 100 ประสานการทำงานร่วมกับโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลและเครือข่าย ร้อยละ 100 ผลการศึกษาเชิงคุณภาพจากการสัมภาษณ์ พบว่า สำนักงานสาธารณสุขอำเภอปรับบทบาทจากการสั่งการเป็นการประสานงาน เกิดความยืดหยุ่นในการทำงาน แต่มีข้อจำกัดด้านการติดตามและประเมินผล การจัดบริการเปลี่ยนจากการให้บริการตรงเป็นการกำกับดูแล สนับสนุน ส่งผลต่อมาตรฐานบริการ เนื่องจากขาดบุคลากรเฉพาะทาง เช่น นิติกร เภสัชกร แพทย์แผนไทย และงบประมาณที่จำกัด ทำให้ไม่สามารถควบคุมคุณภาพได้อย่างมีประสิทธิภาพ ข้อเสนอแนะคือ ควรส่งเสริมสมรรถนะบุคลากรในการประเมินมาตรฐานบริการปฐมภูมิอย่างเป็นระบบ และพัฒนาสำนักงานสาธารณสุขอำเภอ ให้มีบทบาทเป็นที่ปรึกษาและพี่เลี้ยง เพื่อยกระดับการบริหารระบบสุขภาพอำเภอให้มีคุณภาพภายใต้บริบทใหม่อย่างมืออาชีพ

การยกระดับมาตรฐานสถานประกอบการเพื่อสุขภาพ ประเภทกิจการการดูแลผู้สูงอายุหรือผู้มีภาวะพึ่งพิง: การศึกษาเชิงคุณภาพจากมุมมองผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง ในเขตสุขภาพที่ 6

ชนิดา ศิริสวัสดิ์ — Wed, 03 Sep 2025 00:00:00 +0700

การวิจัยนี้เป็นการศึกษาเชิงคุณภาพ มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ปัจจัยที่ส่งผลกระทบต่อมาตรฐานสถานสถานประกอบเพื่อสุขภาพกิจการการดูแลผู้สูงอายุหรือผู้มีภาวะพึ่งพิง ศึกษาในกลุ่มตัวอย่างจำนวน 15 คน คัดเลือกแบบเจาะจง เก็บข้อมูลโดยการสัมภาษณ์แบบกึ่งโครงสร้าง วิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพโดยการถอดเทปให้รหัส จัดหมวดหมู่ข้อมูล และวิเคราะห์แบบอุปนัยเพื่อสังเคราะห์ประเด็นหลักจากข้อมูลภาคสนาม

ผลการศึกษา พบว่า ปัจจัยสำคัญที่ส่งผลกระทบต่อมาตรฐานของสถานประกอบการเพื่อสุขภาพ ได้แก่ 1) ด้านบุคลากร พบว่าผู้ดำเนินการและผู้ให้บริการขาดความตระหนัก ความรู้ความเข้าใจในบทบาทหน้าที่ และมีจำนวนบุคลากรไม่เพียงพอ 2) ด้านความเข้าใจในมาตรฐาน พบว่าผู้ประกอบการขาดความเข้าใจในเกณฑ์มาตรฐาน 3 ด้าน คือ ด้านอาคารสถานที่ ความปลอดภัย และการบริการ โดยเฉพาะด้านบริการและความปลอดภัยที่มีข้อบกพร่องมากที่สุด 3) ด้านภารกิจและทรัพยากร พบว่าหน่วยงานควบคุมมีภารกิจหลากหลาย ไม่สอดคล้องกับทรัพยากร ทั้งในด้านบุคลากร งบประมาณ และโครงสร้างภายใน ส่งผลต่อประสิทธิภาพในการกำกับดูแล 4) ด้านความรู้ของเจ้าหน้าที่ผู้ตรวจประเมิน พบว่าขาดความเข้าใจในข้อกฎหมายและมาตรฐานที่จำเป็นต่อการประเมิน รวมถึงความสามารถในการให้คำปรึกษาแก่ผู้ประกอบการ 5) ด้านการควบคุมกำกับและบทกำหนดโทษ พบว่าการบังคับใช้พระราชบัญญัติสถานประกอบการเพื่อสุขภาพ พ.ศ. 2559 ยังมีจุดอ่อนด้านการควบคุมและบทลงโทษ ทำให้การดำเนินการขาดประสิทธิภาพ และ 6) ด้านการบูรณาการความร่วมมือ พบว่าขาดการทำงานร่วมกันอย่างเป็นระบบระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ทั้งในระดับนโยบายและระดับพื้นที่

หน่วยงานที่เกี่ยวข้อควรพัฒนาหลักสูตรการอบรมผู้ดูแลและผู้ดำเนินการให้มีมาตรฐานที่สอดคล้องกับการปฏิบัติงานจริง เสริมสร้างความรู้และความตระหนักในบทบาทหน้าที่แก่ผู้ประกอบการอย่างต่อเนื่อง จัดสรรงบประมาณและบุคลากรให้เพียงพอและเหมาะสม ปรับปรุงกฎหมายให้มีความทันสมัยและครอบคลุมต่อสถานการณ์จริง รวมทั้งสร้างระบบการบูรณาการระหว่างหน่วยงานทุกภาคส่วนเพื่อให้การดูแลผู้สูงอายุในสถานประกอบการเป็นไปอย่างมีคุณภาพและยั่งยืน

ปัจจัยที่ส่งผลต่อการยอมรับการเปลี่ยนแปลงศูนย์ ศสมช. ที่ยกระดับ เป็นศูนย์ปฏิบัติการโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs) ประจำหมู่บ้าน ของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน

รตี สงวนรัตน์; รัชนีกร เครือชารี — Wed, 03 Sep 2025 00:00:00 +0700

การวิจัยครั้งนี้เป็นการศึกษาเชิงสำรวจ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยที่ส่งผลต่อการยอมรับการเปลี่ยนแปลงศูนย์ ศสมช ที่ยกระดับเป็นศูนย์ปฏิบัติการโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs) ประจำหมู่บ้าน ของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน โดยกลุ่มประชากรในการศึกษาคือ อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) ในพื้นที่ชุมชนเป้าหมายขับเคลื่อนสาธารณสุขมูลฐานอย่างยั่งยืน 76 พื้นที่ จำนวน 2,047 คน กลุ่มตัวอย่าง จำนวน 360 คน คัดเลือกด้วยวิธีการสุ่มตัวอย่างแบบหลายขั้นตอน เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บข้อมูลคือแบบสอบถามที่ผู้วิจัยสร้างขึ้น ค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาของคอนบาค เท่ากับ 0.979 วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา ได้แก่ จำนวน ร้อยละ และสถิติเชิงอนุมาน ได้แก่การวิเคราะห์ถดถอยเชิงเส้นพหุคูณ (Multiple Regression Analysis) โดยกำหนดระดับนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 ผลการวิจัย พบว่า อสม.มีระดับการยอมรับการเปลี่ยนแปลง ในภาพรวมอยู่ในระดับ มาก ( = 4.28, SD = 0.40) อสม.มีระดับระดับปัจจัยที่ส่งผลต่อการยอมรับการเปลี่ยนแปลงศูนย์ ศสมช. ที่ยกระดับเป็นศูนย์ปฏิบัติการโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs) ประจำหมู่บ้าน ทุกปัจจัยอยู่ในระดับมาก โดยปัจจัยที่มีค่าเฉลี่ยสูงสุดได้แก่ การรับรู้ถึงประโยชน์ ( = 4.37, SD = 0.51) การสื่อสารและการสนับสนุนด้านนโยบาย ( = 4.32, SD = 0.48) ทัศนคติเชิงบวก ( = 4.22, SD = 0.46) การรับรู้ถึงความง่ายในการทำงาน ( = 4.21, SD = 0.45) การรับรู้ถึงประโยชน์ การรับรู้ถึงความง่ายในการทำงาน ทัศนคติเชิงบวก และการสื่อสารและการสนับสนุนด้านนโยบาย มีผลต่อการยอมรับความเปลี่ยนแปลง อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ และร่วมกันพยากรณ์การยอมรับการเปลี่ยนแปลงศูนย์ ศสมช. ที่ยกระดับเป็นศูนย์ปฏิบัติการโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs) ประจำหมู่บ้าน ได้ร้อยละ 50.30 ข้อเสนอแนะ ควรมีการกำหนดกลยุทธ์การขยายผลการดำเนินงานพัฒนาศูนย์ปฏิบัติการโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs) ประจำหมู่บ้าน ที่ชัดเจน มีการสนับสนุนงบประมาณในการพัฒนาศักยภาพ อสม. และการสนับสนุนอุปกรณ์ที่จำเป็นในการปฏิบัติงาน กำหนดให้มีระบบการกำกับติดตามประเมินผลอย่างต่อเนื่อง มีการสื่อสารนโยบายที่ชัดเจนตั้งแต่เริ่มดำเนินการและระหว่างดำเนินการ การจัดประชุมชี้แจงนโยบาย การเผยแพร่ข้อมูลผ่าน แอพลิเคชั่น เว็บไซต์ และเปิดช่องทางการรับฟังความคิดเห็น เพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน

พัฒนารูปแบบส่งเสริมความรอบรู้ด้านเวชศาสตร์วิถีชีวิตเพื่อสุขภาพดี อายุยืนยาว ข้าราชการบำเหน็จบำนาญ กระทรวงสาธารณสุข จังหวัดชลบุรี

รัก ธนะไพบูลย์ — Wed, 03 Sep 2025 00:00:00 +0700

การศึกษานี้เป็น การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม เพื่อพัฒนารูปแบบการส่งเสริมความรอบรู้ด้านเวชศาสตร์วิถีชีวิต สุขภาพดี อายุยืนยาว สำหรับข้าราชการบำเหน็จบำนาญ กระทรวงสาธารณสุข จังหวัดชลบุรีและประเมินผลการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมสุขภาพหลังได้รับการส่งเสริมความรอบรู้ฯ โดยแบ่งเป็น 3 ระยะ คือ ระยะที่ 1 วิเคราะห์สถานการณ์และภาวะสุขภาพ ระยะที่ 2 พัฒนารูปแบบการส่งเสริมความรอบรู้ด้านเวชศาสตร์วิถีชีวิตสุขภาพดี ระยะที่ 3 ประเมินผลรูปแบบการส่งเสริมความรอบรู้ฯ กลุ่มตัวอย่างเป็นข้าราชการบำเหน็จบำนาญกระทรวงสาธารณสุข จังหวัดชลบุรี 130 คน เก็บรวบรวมข้อมูลระหว่างเดือน กุมภาพันธ์ - มิถุนายน 2568 โดยใช้กระบวนการสนทนากลุ่ม แบบประเมินพฤติกรรมฯ แผนการตั้งเป้าหมายการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม แบบบันทึกสุขภาพ แบบติดตามรายบุคคล และแบบสอบถามความพึงพอใจ วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณโดยใช้สถิติ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย Paired t – test และข้อมูลเชิงคุณภาพด้วยการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา

ผลการศึกษา พบว่า กลุ่มตัวอย่างมีพฤติกรรมเสี่ยงสูงสุด ด้านการออกกำลังกายร้อยละ 76.92 รองลงมาด้านคุณภาพการนอนหลับร้อยละ 73.85 มีแผนตั้งเป้าหมายการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมมากที่สุด ในด้านการกิน ร้อยละ 93.1 รองลงมา ด้านการออกกำลังกาย ร้อยละ 87.9 มีความต้องการการรวมกลุ่มและการมีส่วนร่วมของเครือข่ายที่เข้มแข็ง มีช่องทางการเข้ารับบริการเข้าถึงได้ง่าย 1.รูปแบบการส่งเสริมความรอบรู้ด้านเวชศาสตร์
วิถีชีวิตฯ ที่พัฒนาขึ้น ประกอบด้วย 1) กำหนดนโยบายและทิศทางที่ชัดเจน 2) สร้างความเข้มแข็งเครือข่ายแกนนำผู้เกษียณ 3) ผลักดันการสื่อสารสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพและสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อสุขภาพ 4) พัฒนากระบวนการเสริมสร้างความรอบรู้ระดับบุคคลและกลุ่ม 5) เสริมสร้างการมีส่วนร่วมกิจกรรมสุขภาพดี 2.ผลการประเมินรูปแบบการส่งเสริมความรอบรู้ฯ พบว่า ในระดับบุคคลส่วนใหญ่มีการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมสุขภาพที่ดีขึ้น สอดคล้องกับแผนเป้าหมายการปรับพฤติกรรม เปรียบเทียบค่าคะแนนเฉลี่ยพฤติกรรมสุขภาพฯก่อนและหลัง พบว่า ด้านการออกกำลังกาย ด้านการนอน ด้านจิตใจและด้านความสัมพันธ์ มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) มีความพึงพอใจต่อรูปแบบฯ ในระดับปานกลางถึงมากร้อยละ 81.03

ข้อเสนอแนะ (1) เสริมสร้างแกนนำตามธรรมชาติและพี่เลี้ยงสุขภาพแบบ “เพื่อนช่วยเพื่อน” (2) สร้างกระแสขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลงอย่างต่อเนื่อง (3) ขยายผลบุคคลต้นแบบ