การศึกษาลักษณะทางระบาดวิทยาของผู้ป่วยโรคไข้หูดับเสียชีวิตในประเทศไทย ระหว่างปี พ.ศ. 2559–2563
คำสำคัญ:
โรคติดเชื้อสเตร็ปโตคอคคัสซูอิส, ไข้หูดับ, ปัจจัยเสี่ยงบทคัดย่อ
ความเป็นมา: โรคไข้หูดับ หรือโรคติดเชื้อสเตร็ปโตคอคคัสซูอิส เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย Streptococcus suis เข้าสู่ร่างกายได้จากการกินเนื้อหรือเลือดของหมูดิบหรือกึ่งสุกกึ่งดิบ สัมผัสเชื้อโดยตรงหรือสัมผัสหมูที่ติดเชื้อ หากไม่ได้รับการรักษาอาจเกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรงหรือเสียชีวิตได้ ประเทศไทยเริ่มมีการเฝ้าระวังโรคนี้ในระบบรายงาน 506 ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2554 การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ทราบสถานการณ์การเสียชีวิตด้วยโรคไข้หูดับ ทราบคุณลักษณะทางระบาดวิทยาของผู้เสียชีวิต ระบุปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการเสียชีวิต และเสนอแนะแนวทางการป้องกันควบคุมการเสียชีวิตด้วยโรคไข้หูดับ
วิธีการศึกษา: ศึกษาเชิงพรรณนาโดยทบทวนข้อมูลผู้ป่วยสงสัยหรือผู้ป่วยยืนยันโรคไข้หูดับที่เสียชีวิตทุกรายจากรายงานในระบบรายงาน 506 โปรแกรมตรวจสอบข่าวการระบาด ของกรมควบคุมโรค และรายงานการสอบสวนโรค ระหว่างปี พ.ศ. 2559–2563 สถิติที่ใช้ ได้แก่ ความถี่ มัธยฐาน ค่าสูงสุด–ต่ำสุด อัตราส่วนและสัดส่วน
ผลการศึกษา: ระหว่างปี พ.ศ. 2559–2563 พบรายงานผู้ป่วยโรค ไข้หูดับ 1,656 ราย เสียชีวิต 102 ราย อัตราป่วยตาย ร้อยละ 6.13 ในผู้เสียชีวิต พบมากสุดในปี พ.ศ. 2562 (31 ราย) อัตราส่วนเพศชายต่อเพศหญิงเท่ากับ 3.25 ต่อ 1 พบสูงสุดในกลุ่มอายุ 50–59 ปี (ร้อยละ 29.41) ค่ามัธยฐานของอายุ 59.5 ปี (ต่ำสุด 32 ปี สูงสุด 95 ปี) มีโรคประจำตัว (ร้อยละ 73.77) โดยเป็นโรคความดันโลหิตสูงมากสุด (ร้อยละ 24.59) ส่วนใหญ่พบในเดือนมีนาคมถึงกรกฎาคม กระจายอยู่ในภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคกลาง ทั้งนี้พบผู้เสียชีวิตใน 16 จังหวัด ซึ่งเป็นจังหวัดที่มีการระบาดเดิม สูงสุดในจังหวัดนครราชสีมา (26 ราย) อาการที่พบส่วนใหญ่ คือ มีไข้ ร้อยละ 63.93 ถ่ายเหลว ร้อยละ 37.70 ส่วนอาการปวดศีรษะ ร้อยละ 13.11 เวียนศีรษะ และทรงตัวไม่ได้ พบเท่ากันร้อยละ 6.56 การได้ยินลดลง และหูดับ พบเท่ากันร้อยละ 1.64 รายการอาหารที่รับประทานส่วนใหญ่ คือ ลาบดิบ (ร้อยละ 32.79) รับประทานร่วมกับคนในครอบครัว (ร้อยละ 63.93) การสัมผัสที่มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อพบมากที่สุด คือ การชำแหละ (ร้อยละ 16.39) ผู้เสียชีวิตมีประวัติดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ร้อยละ 44.26 แหล่งที่มาของหมูหรือเครื่องใน พบตลาดสดมากที่สุด (ร้อยละ 36.07) ทั้งนี้ได้รับวินิจฉัยแรกรับว่าเป็นโรคไข้หูดับเพียง 22 ราย (ร้อยละ 36.07)
สรุปและข้อเสนอแนะ: พบการรายงานผู้ป่วยโรคไข้หูดับเสียชีวิตตลอดทั้งปี โดยมักพบในจังหวัดเดิม ๆ ทั้งนี้เพื่อช่วยลดโอกาสการเสียชีวิต ควรให้ความรู้ที่ถูกต้องถึงอันตรายจากการรับประทานหมูดิบการหลีกเลี่ยงสัมผัสหมูหรือซากหมู สำหรับโรงฆ่าสัตว์ควรเน้นให้ได้ตามมาตรฐานและผู้ชำแหละหมูควรสวมอุปกรณ์ป้องกันที่เหมาะสม โดยเฉพาะกลุ่มเสี่ยงเมื่อได้รับเชื้อแล้วจะมีอาการรุนแรง ได้แก่ ผู้ที่มีโรคประจำตัว เช่น โรคความดันโลหิตสูง ผู้ที่มีประวัติดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ร่วมกับการรับประทานหมูดิบ หรือมีประวัติการชำแหละหมู หากมีอาการป่วยหลังมีประวัติสัมผัสให้รีบเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลทันที และแจ้งประวัติเสี่ยงให้แพทย์ทราบ เพื่อรับการวินิจฉัยที่ถูกต้องและรวดเร็ว
References
สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์สาธารณสุข กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข. Fact Sheet ไข้หูดับ [อินเทอร์เน็ต]. 2562 [เข้าถึงเมื่อ 26 ต.ค. 2564]. เข้าถึงได้จาก: http://nih.dmsc.moph.go.th/login/showimgdetil.php?id=906
Perch B, Kristjansen P, Skadhauge K. Group R streptococci pathogenic for man. Two cases of meningitis and one fatal case of sepsis. Acta Pathol Microbiol Scand. 1968;74(1):69-76. PMID: 5700279.
อาทิชา วงศ์คำมา, เสาวพักตร์ ฮิ้นจ้อย, ประวิทย์ ชุมเกษียร. สถานการณ์โรคไข้หูดับ ประเทศไทย ระหว่างปี พ.ศ. 2554–2556. รายงานการเฝ้าระวังทางระบาดวิทยาประจำสัปดาห์. 2557;45:322–5.
Pathanasophon P, Worarach A, Narongsak W, Yuwapanichsampan S, Nuangmek A, Sakdasirisathaporn A, Chuxnum T. Prevalence of Streptococcus suis in tonsils of slaughtered pigs in Lampang and Phayao Provinces, Thailand, 2009-2010. J Trop Med Parasitol. 2013;36:8–14.
Kittiwan N, Tadee P, Tadee P, Buawiratlert T, Eiamsam-ang T, Boonma O, et al. Identification of Streptococcus suis carriage in healthy pigs in Chiang Mai, Thailand. Veterinary Integrative Sciences. 2022; 20(2):363–76. https://doi.org/10.12982/VIS.2022.027
ธีรศักดิ์ ชักนํา. คู่มือแนวทางการเฝ้าระวัง และสอบสวนโรคติด เชื้อ “โรคไข้หูดับ”. 2552 [เข้าถึงเมื่อ 1 ม.ค. 2565]. เข้าถึงได้จาก http://www.sbo.moph.go.th/moph/develop/rabad/Streptococcussuis.pdf
วัฒนา โยธาใหญ่, อดุลย์ศักดิ์ วิจิตร, เกรียงศักดิ จิตรวัชระพันธ์. บริบททางสังคมและการบริโภคนิสัยของประชาชนในหมู่บ้านที่เกิดโบทูลิซึม จังหวัดพะเยา ปี 2549 [อินเทอร์เน็ต]. 2549 [เข้าถึงเมื่อ 1 ม.ค. 2565]. เข้าถึงได้จาก: https://he02.Tci-thaijo.org/index.php/LPHJ/article/view/209071/144889
รุจิรา ดุริยศาสตร์, ณิตชาธร ภาโนมัย, สรรเพชร อังกิติตระกูล, ฐิติมา นุตราวงศ์. พฤติกรรมสุขภาพในการป้องกันโรคติดเชื้อ Streptococcus suis ของประชาชนในตำบลนาขมิ้น และตำบลโพนจาน อำเภอโพนสวรรค์ จังหวัดนครพนม. วารสาร วิชาการสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 7 ขอนแก่น. 2558; 22(2):75–83.
ไชยนันท์ ทยาวิวัฒน์, อรชร วิชัยคำ, อนุพงษ์ เพียรไพรงาม. ผู้ป่วยโรคสเตร็บโตคอกคัส ซูอีส (Streptococcus suis) ที่มารักษาที่โรงพยาบาลเชียงคำ อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา ปี 2552–2554 : เครื่องมือคัดกรอง ผู้ติดเชื้อสเตร็บโตคอกคัส ซูอีส (Streptococcus suis). วารสารสมาคมศาสตร์ป้องกันแห่งประเทศไทย. 2555;2(2):119–34.
สำนักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค. ผลการวิเคราะห์ระบบ เฝ้าระวัง 5 กลุ่มโรค 5 มิติ. นนทบุรี: สำนักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค; 2558.
ธัญญรัตน์ เกิดสุวรรณ. กินหมูดิบ….ถึงตาย ไม่ใช่แค่หูดับ [อินเทอร์เน็ต]. HISO สำนักงานพัฒนาระบบข้อมูลข่าวสารสุขภาพ [เข้าถึงเมื่อ 31 ม.ค. 2565]. เข้าถึงได้จาก: https://www.hiso.or.th/hiso/tonkit/tonkits_67.php
รัตนา พรหมพิชัย. ลาบจิ๊น: บทบาททางสังคมและวัฒนธรรม กรณีศึกษาหมู่บ้าน สันหลวงเหนือ หมู่ 10 ตำบลจันจว้าใต้ อำเภอแม่จัน จังหวัดเชียงราย [วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตร มหาบัณฑิต] กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยมหิดล; 2537.
เพลิน โทนสระน้อย. การศึกษาโรคติดเชื้อ Streptococcus suis ผู้ป่วยที่นอนรักษาตัวในโรงพยาบาล จังหวัดสระแก้ว. จุฬาอายุรศาสตร์. 2561;31(2):50–65.
สำนักงานปศุสัตว์จังหวัดชัยภูมิ. ปศุสัตว์ชัยภูมิเตือนเกษตรกรให้ระวังโรคสัตว์หน้าหนาว [อินเทอร์เน็ต]. 2562 [เข้าถึงเมื่อ 27 ก.พ. 2565]. เข้าถึงได้จาก: https://pvlo-cpm.dld.go.th/new/hotnew2562/new31-Anthrax-alert2102019.html
วัลญา วงษ์จันทอง, เนตรชนก จิวากานนท์, วิจารณ์ น้อยเมล์. การสำรวจเชื้อ Streptococcus suis และความไวต่อยาต้าน จุลชีพในสุกรจากภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบนของประเทศไทย. วารสารสถาบันสุขภาพสัตว์แห่งชาติ. 2556;8(1):12-21.
Khadthasima N, Sutdan D, Noimoh T, Chalamat M, Thannawitjaya P, Areechokechai D, et al. Outbreak investigation of Streptococcus suis in Phusang district, Payao province, May 2007. Weekly Epidemiological Surveillance Report. 2007;38(23):393–8.
Suankratay C, Intalapaporn P, Nunthapisud P, Arunyingmongkol K, Wilde H. Streptococcus suis meningitis in Thailand. Southeast Asian J Trop Med Pub Health. 2004;35(4):868–76.
Vilaichone R, Nunthapisud P, Vilaichone W, Wilde H. Streptococcus suis infection in Thailand. J Med Assoc Thailand. 2002;85 (suppl1):s109–17.
Donsakul K, Dejthevaporn C, Witoonpanich R. Streptococcus suis infection: Clinical features and diagnostic pitfalls. Southeast Asian J Trop Med Pub Health. 2003;34(1):154–8.
Fongcom A, Mongkol R, Yoonim N, Pruksakorn S, Tharavichitkul P. Streptococcus suis infection in northern Thailand. J Med Assoc Thailand. 2001; 84: 1502–8.
Sukkasem I, Puyati B, Sriwongsa N, Saiprom K, Krishanasuvarna C, Devahastin Na Ayutthaya C, et al. Investigation of a human death from Streptococcus suis infection, Non Sung District, Nakhon Ratchasima Province, Thailand, July 2018. Weekly Epidemiological Surveillance Report. 2019; 50: 33–9.
Nghia HD, Tu le TP, Wolbers M, Thai CQ, Hoang NV, Nga TV, et al. Risk factors of Streptococcus suis infection in Vietnam. A case–control study. PLoS ONE. 2011;6:e17604.
นิตยา สิงห์พลทัน. ความชุกแบบแผนความไวต่อสารต้าน จุลชีพของเชื้อ Streptococcus suis ที่พบในโรงพยาบาลมหาราชนครราชสีมา. วารสารเทคนิคการแพทย์. 2562; 47(1):6897–904.
Downloads
เผยแพร่แล้ว
How to Cite
ฉบับ
บท
License
Copyright (c) 2022 รายงานการเฝ้าระวังทางระบาดวิทยาประจำสัปดาห์
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
1. เนื้อหาและข้อมูลในบทความที่ลงพิมพ์กับ WESR ถือเป็นข้อคิดเห็น และความรับผิดชอบของผู้เขียนบทความโดยตรงซึ่งกองบรรณาธิการวารสารไม่จำเป็นต้องเห็นด้วย หรือร่วมรับผิดชอบใด ๆ
2. บทความ ข้อมูล เนื้อหา รูปภาพ ฯลฯ ที่ได้รับการตีพิมพ์ใน WESR ถือเป็นลิขสิทธิ์ของวารสารวิชาการ หากบุคคลหรือหน่วยงานใดต้องการนำทั้งหมดหรือส่วนหนึ่ง ส่วนใดไปเผยแพร่ กรุณาอ้างอิงบทความนั้น ๆ
