การระบาดของโรคอุปาทานหมู่ระหว่างการอบรมจริยธรรม ในโรงเรียนมัธยมศึกษาแห่งหนึ่ง อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี มิถุนายน 2560

บทคัดย่อ

บทนํา: พบการระบาดของโรคอุปาทานหมู่ระหว่างการอบรมจริยธรรม ในโรงเรียนมัธยมศึกษาแห่งหนึ่ง อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี เมื่อเดือนมิถุนายน 2560 จึงได้สอบสวนโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อยืนยันการวินิจฉัยและการระบาดของโรค ศึกษาลักษณะทางระบาดวิทยาของโรค ตามบุคคล สถานที่ และเวลา ศึกษาปัจจัยและสิ่งกระตุ้นที่เกี่ยวข้องกับการเกิดโรคครั้งนี้ และหาแนวทางป้องกันควบคุมโรค
วิธีการศึกษา: รวบรวมข้อมูลผู้ป่วยที่เข้ารับรักษาในโรงพยาบาลและ ค้นหาผู้ป่วยเพิ่มเติมในโรงเรียนทำการศึกษา Unmatched Case control study โดยการสัมภาษณ์รายบุคคลในกลุ่มผู้ป่วยและกลุ่ม เปรียบเทียบ สํารวจสภาพแวดล้อมในโรงเรียน การศึกษาเชิงคุณภาพ ด้วยการสัมภาษณ์แบบกลุ่ม และการประเมินสุขภาพจิตโดยทีมช่วยเหลือเยียวยาจิตใจผู้ประสบภาวะวิกฤต จังหวัดอุบลราชธานี
ผลการศึกษา: พบผู้ป่วยทั้งสิ้น 30 ราย (ร้อยละ 8.0) จากจำนวน นักเรียน 375 รายที่เข้าค่ายอบรมจริยธรรมช่วงวันที่ 9-11 มิถุนายน 2560 ไม่มีผู้เสียชีวิต อาการที่พบมากที่สุด คือ มือจีบเกร็ง ร้อยละ 70.0 รองลงมา คือ Dyspnea ร้อยละ 53.3 และอาการชาแขน/ขา/ร่างกาย ร้อยละ 46.7 ผู้ป่วยรายแรกเริ่มมีอาการเมื่อเวลา 19.10 น. ของวันที่ 10 มิถุนายน 2560 หลังจากนั้นประมาณ 5 นาที พบผู้ป่วยรายที่สอง และ 30 นาทีต่อมาก็พบรายอื่น ๆ เพิ่มขึ้นอีก 28 ราย อัตราป่วยในนักเรียนหญิง (ร้อยละ 13.9) พบสูงกว่าอย่างมีนัยสําคัญ ทางสถิติ เมื่อเปรียบเทียบกับนักเรียนชายซึ่งมีอัตราป่วยร้อยละ 1.1 ส่วนเด็กชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายมีอัตราป่วยร้อยละ 10.4 ซึ่งสูงกว่าชั้นมัธยมศึกษาตอนต้น (ร้อยละ 6.8) เล็กน้อย แต่ไม่แตกต่างกันอย่างมีนัยสําคัญทางสถิติ จากการวิเคราะห์ Multiple logistic regression พบปัจจัยที่มีความสัมพันธ์อย่างมีนัยสําคัญทางสถิติกับการเกิดโรค ได้แก่ การเป็นเพศหญิง การมีคนในครอบครัวป่วยด้วยโรคประจําตัว และความรู้สึกที่ไม่ชอบ/เฉย ๆ ต่อวิทยากรที่สอน นักเรียนในโรงเรียน ส่วนใหญ่มีฐานะยากจน มีปัญหาครอบครัว วัฒนธรรม/ความเชื่อ และสภาพแวดล้อมทั้งสถานที่และบุคคลรอบข้างที่มีความเชื่อ เชื่อมโยงกับพิธีกรรมทางศาสนาและไสยศาสตร์
สรุปและวิจารณ์: มีการระบาดของโรคอุปาทานหมู่ในกลุ่มนักเรียนที่ เข้ารับการอบรมจริยธรรมในโรงเรียนมัธยมศึกษาแห่งหนึ่ง อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี พบผู้ป่วยรวม 30 ราย ปัจจัยที่มีความ สัมพันธ์ต่อการเกิดโรค คือ การเป็นเพศหญิง ครอบครัวมีคนป่วยด้วย โรคประจําตัว และความรู้สึกที่ไม่ชอบ/เฉย ๆ ต่อวิทยากรที่สอน โดยทั้งสามปัจจัยควรนํามาพิจารณาปรับใช้สำหรับมาตรการป้องกันควบคุมโรค ทั้งก่อนการะบาดช่วงที่มีการระบาด และหลังการระบาด