การประเมินระบบเฝ้าระวังวัณโรคปอดในผู้ที่มีอายุตั้งแต่ 15 ปีขึ้นไปที่มารับการรักษาในโรงพยาบาลราชบุรี ตั้งแต่วันที่ 1 ตุลาคม 2560-30 กันยายน 2561

บทคัดย่อ

ความเป็นมา: วัณโรคเป็นโรคติดต่อที่สำคัญและยังคงเป็นปัญหาสาธารณสุขระดับโลก ซึ่งเป็นสาเหตุของการป่วยและตายในหลายประเทศทั่วโลก รวมถึงประเทศไทยด้วย จากการประเมินระบบเฝ้าระวังวัณโรคปอดโรงพยาบาลราชบุรี ในปีงบประมาณ 2556 ด้วย นิยามโรคติดเชื้อ 2546 พบว่าระบบเฝ้าระวังฯ มีค่าความไวและค่าพยากรณ์บวกอยู่ในระดับพอใช้ มีความทันเวลาในระดับดี ซึ่งใน ปัจจุบันโรงพยาบาลราชบุรีใช้โปรแกรมบริหารจัดการผู้ป่วยวัณโรคออนไลน์ (TBCM online) และมีเครื่องตรวจทางโมเลกุลหรืออณูชีววิทยาในการตรวจหาเชื้อวัณโรค จึงควรประเมินระบบเฝ้าระวังฯ ซ้ำ เพื่อให้เกิดประโยชน์ต่อการเฝ้าระวังผู้ป่วยวัณโรคปอดอย่างมีประสิทธิภาพและใช้พัฒนาระบบเฝ้าระวังฯ ต่อไป
วิธีการศึกษา: การศึกษาภาคตัดขวางทั้งการศึกษาเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพในผู้ที่มีอายุตั้งแต่ 15 ปีขึ้นไป ที่มารับการรักษาในโรงพยาบาลราชบุรี ตั้งแต่วันที่ 1 ตุลาคม 2560-30 กันยายน 2561 โดยการศึกษาคุณลักษณะของระบบเฝ้าระวังเชิงปริมาณ ใช้ข้อมูลจากรายงานผู้ป่วยวัณโรคใน TBCM online ทะเบียนการบันทึกผลชันสูตรเสมหะและเวชระเบียนผู้ป่วยนอก และศึกษาคุณลักษณะเชิงคุณภาพของระบบเฝ้าระวัง โดยสัมภาษณ์เจ้าหน้าที่ผู้เกี่ยวข้อง ในระบบเฝ้าระวังฯ ถึงขั้นตอนการรายงานโรคและความคิดเห็นต่อ ระบบเฝ้าระวังฯ ตามแบบสัมภาษณ์ที่สร้างขึ้น
ผลการศึกษา: ค่าความไวและค่าพยากรณ์บวกของระบบเฝ้าระวังฯ ตามแนวทางรายงานโรคติดต่ออันตรายและโรคติดต่อที่ต้องเฝ้าระวัง ตามพระราชบัญญัติโรคติดต่อ พ.ศ. 2558 ซึ่งตรงกับแนวทางการควบคุมวัณโรค ประเทศไทย 2561 คือ ร้อยละ 78.05 และ 100 ตามลำดับ ความถูกต้องของข้อมูลวันเริ่มให้ยาต้านวัณโรคและที่อยู่ ร้อยละ 98.44 และ 97.40 ตามลำดับ ส่วนข้อมูลชื่อ นามสกุล เพศ และอายุ มีความถูกต้องร้อยละ 100 ด้านความทันเวลาร้อยละ 91.67 มีความเป็นตัวแทนที่ดี การประเมินขั้นตอนการรายงานผู้ป่วยเข้า ระบบการเฝ้าระวังฯ พบว่า ข้อมูลได้จากทะเบียนผลชันสูตรเสมหะ การเก็บข้อมูลจากหอผู้ป่วยวัณโรค คลินิกวัณโรคและจากแผนกผู้ป่วยนอก การศึกษาเชิงคุณภาพพบว่า ทุกคนยอมรับว่าวัณโรคปอดเป็นโรคที่จำเป็นต้องมีระบบเฝ้าระวังและเล็งเห็นประโยชน์ของระบบเฝ้าระวังฯ แต่ต้องปรับเรื่องความมั่นคงและความยากง่าย
สรุปและวิจารณ์: ระบบเฝ้าระวังวัณโรคปอดของโรงพยาบาลราชบุรี มีความไวและค่าพยากรณ์บวกที่ดีกว่าปี 2556 เป็นผลจาก การรายงานข้อมูลผู้ป่วยผ่าน TBCM online และการใช้นิยามใหม่ ตาม พ.ร.บ. โรคติดต่อ 2558 แทนที่นิยามโรคติดเชื้อปี 2546 ซึ่ง นิยามใหม่มีความครอบคลุมการวินิจฉัยผู้ป่วยสงสัยวัณโรคที่เสมหะ ไม่พบเชื้อด้วยวิธีอื่น ๆ เช่น การตรวจทางอณูชีววิทยา ทำให้สามารถรายงานผู้ป่วยวัณโรคได้ถูกต้องครบถ้วนมากขึ้น โดยปัญหาเรื่องความมั่นคงและความยากง่ายก็มีผลต่อความไวของระบบเฝ้าระวังฯ ด้วย