การสอบสวนโรคลิชมาเนียชนิดผิวหนัง อำเภอขนอม จังหวัดนครศรีธรรมราช เดือนธันวาคม 2556

บทคัดย่อ

โรคลิชมาเนีย (Leishmania) เป็นโรคติดต่อที่นำโดยแมลง ริ้นฝอยทราย (sandflies) เชื้อก่อโรคเป็นพวก Protozoa, Genus Leishmania spp. จังหวัดนครศรีธรรมราชเคยมีรายงานพบโรคลิชมาเนีย ในปี พ.ศ. 2550 จำนวน 1 ราย และ พ.ศ. 2555 จำนวน 1 ราย โดยพบผู้ป่วยรายที่ 3 ในปี พ.ศ. 2556 เมื่อวันที่ 25 พฤศจิกายน 2556 สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดนครศรีธรรมราช ได้รับแจ้งจากโรงพยาบาล A อำเภอสิชล จังหวัดนครศรีธรรมราชว่าพบผู้ป่วยสงสัยโรคลิชมาเนียชนิดผิวหนัง จึงได้ทำการสอบสวนโรค เมื่อวันที่ 2 ธันวาคม 2556 มีวัตถุประสงค์เพื่อยืนยันการเกิดโรค ค้นหาผู้ป่วยรายใหม่ ศึกษาแหล่งรังโรคแมลงพาหะนำโรค กำหนดมาตรการและดำเนินการควบคุมป้องกันโรคโดยทำการสอบสวนผู้ป่วยเฉพาะราย ศึกษาประวัติการเจ็บป่วยของผู้ป่วย ค้นหาผู้ป่วยเพิ่มเติม ศึกษาสภาพแวดล้อม สำรวจแหล่งรังโรคในคนและสัตว์ และสำรวจแมลงพาหะนำโรค ผลการสอบสวนโรค พบว่า ผู้ป่วยเป็นเพศหญิง อายุ 45 ปี อาศัยอยู่ในพื้นที่หมู่ที่ 9 ตำบลขนอม อำเภอขนอม จังหวัดนครศรีธรรมราช อาชีพรับเหมา ทำอาหารตามงานเลี้ยง สถานภาพสมรส มีบุตร 2 คน ผู้ป่วยเริ่มป่วย ประมาณเดือนมิถุนายน 2556 พบตุ่มน้ำใสๆ ที่โหนกแก้มด้านซ้ายเป็น ๆ หาย ๆ ไม่มีอาการปวด ได้รับการยืนยันจากโรงพยาบาล เอกชนในหาดใหญ่ จังหวัดสงขลาว่า พบ amastigotes Form ของเชื้อ Leishmania sp. จากชิ้นเนื้อโหนกแก้มด้านซ้าย ผู้ป่วยไม่มีประวัติการเดินทางไปต่างประเทศ จากการค้นหาผู้สัมผัสในชุมชน ด้วยการสัมภาษณ์ผู้ที่อยู่รอบบ้านผู้ป่วย 80 ราย พบผู้ป่วยรายใหม่ เข้าได้ตามนิยามผู้ป่วยสงสัย 5 รายและเก็บตัวอย่างเลือดได้ 5 ราย ตรวจหาสารพันธุกรรมด้วยวิธี Polymerase Chain Reaction (PC R) พบว่า ทุกรายให้ผลลบ ทำการเจาะเลือดสัตว์รังโรคจำนวน 36 ตัวอย่าง ผลตรวจ DAT ให้ผลลบทุกตัวอย่าง เก็บตัวอย่างริ้นฝอยทรายเพศเมียได้ 46 ตัว ชนิดที่พบมากที่สุด คือ Sergentomyia gammea แต่ตรวจไม่พบเชื้อ Leishmania spp. ในริ้นฝอยทรายชนิดนี้ ทีมสอบสวนโรคได้ให้สุขศึกษาแก่ประชาชน ปรับปรุงสิ่งแวดล้อมให้สะอาดไม่เป็นที่อยู่ของสัตว์รังโรคและพาหะ เฝ้าระวังอาการและติดตามอาการในผู้ป่วยสงสัยตามนิยามของโรคต่อไปอย่างน้อย 2 ปี รวมทั้งสร้างเครือข่ายในการป้องกันและเฝ้าระวังโรคทั้งในคนและปศุสัตว์ให้มีความเข้มข้นมากขึ้น