การบริหารวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าและการประเมินความเสี่ยง บนเส้นทางการลักลอบค้าสนัขข้ามชาติ จังหวัดนครพนม ปี พ.ศ. 2556

บทคัดย่อ

การลักลอบค้าสุนัขข้ามชาติเป็นปัญหาสำคัญของประเทศไทย อาจเป็นสาเหตุสำคัญที่นำไปสู่การเกิดโรคพิษสุนัขบ้าในพื้นที่ที่เป็นแหล่งรวบรวมสุนัข และพื้นที่ทางผ่านที่เคลื่อนย้ายในช่วงปี พ.ศ. 2554 - 2556 มีการจับกุมผู้ลักลอบเคลื่อนย้ายสุนัขข้ามชาติในพื้นที่จังหวัดนครพนมหลายครั้ง การศึกษาในครั้งนี้เป็นการศึกษาเชิงพรรณนา มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาเส้นทางการลักลอบเคลื่อนย้ายสุนัขข้ามชาติในเขตจังหวัดนครพนม รูปแบบและวิธีการบริหารจัดการวัคซีนป้องกันโรคทั้งในสัตว์และคน ประเมินความเสี่ยงการเกิดโรคพิษสุนัขบ้าในพื้นที่ดังกล่าว โดยการทบทวนข้อมูลติยภูมิการจับกุมสุนัข ระหว่างปี พ.ศ. 2554 - มกราคม 2557 การสัมภาษณ์เจ้าหน้าที่ และบุคคลที่เกี่ยวข้อง ประเมินความเสี่ยงด้วยวิธีเชิงคุณภาพ ผลการศึกษาพบว่า สุนัขที่ถูกลักลอบเพื่อการค้าข้ามชาติ จะถูกรวบรวมมาจากหลายแหล่ง หลายจังหวัด และถูกบรรจุใส่กรง ลำเลี้ยงขึ้นรถบรรทุกหรือรถปิคอัพขนส่งไปยังริมฝั่งแม่น้ำโขงที่ช่วงจังหวัดมุกดาหาร และนครพนม ในจังหวัดนครพนมมีพื้นที่อยู่บนเส้นทางการลักลอบขนส่ง 17 ตำบล ใน 6 อำเภอ จุดหมายปลายทางอยู่ที่ริมฝั่งแม่น้ำโขง ตำบลบ้านแพง อำเภอบ้านแพง สุนัขจะถูกส่งข้ามฝั่งไปประเทศลาว แล้วเดินทางไปตามถนนหมายเลข 8 สู่ด่านหลักซาว แขวงบอลิคำไซ ประเทศลาว และด่านกาวแจว เมือง Hating ของเวียดนาม สุนัขดังกล่าวไม่ทราบประวัติการได้รับวัคซีน และไม่ได้รับการตรวจสุขภาพโดยสัตวแพทย์ ส่วนการบริหารจัดการวัคซีนในสัตว์ของจังหวัดนครพนมเป็นการบูรณาการร่วมกันของกรมปศุสัตว์และองค์การบริหารส่วนท้องถิ่นให้การสนับสนุนในการจัดหาวัคซีน โดยสามารถจัดหาวัคซีนเพื่อฉีดให้กับสุนัขได้ร้อยละ 86.3 และจัดรณรงค์เพื่อฉีดวัคซีนให้กับสุนัขในพื้นที่โดยอาสาสมัคร ปศุสัตว์ที่ได้รับการฝึกอบรมสามารถฉีดวัคซีนได้ครอบคลุมร้อยละ 85.6 การบริหารจัดการวัคซีนในคนจะมีการจัดสรรวัคซีนตามระบบของสำนักงานหลักประกันสุขภาพ ซึ่งทำการเบิกจ่ายผ่านระบบ VMI ขององค์การเภสัชกรรม เพื่อให้มีวัคซีนเพียงพอต่อการใช้ในพื้นที่ ซึ่งจากรายงานพบผู้สัมผัสโรคพิษสุนัขบ้าคิดเป็นสัดส่วย 9.5 ต่อพันประชากร และผู้สัมผัสจะได้รับการฉีดวัคซีนโรคพิษสุนัขบ้าครบทุกราย การประเมินความเสี่ยงการระบาดของโรคพิษสุนัขบ้าในพื้นที่เส้นทางผ่านการลักลอบเคลื่อนย้ายสุนัขข้ามชาติของจังหวัด นครพนม พบว่าความเสี่ยงในการเกิดโรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์อยู่ในระดับปานกลาง ลักษณะการเลี้ยงสุนัขในพื้นที่ และความครอบคุลมของการจัดหาวัคซีนในบางตำบลไม่เพียงพอ ส่วนความเสี่ยงในการมีผู้ป่วยเสียชีวิตด้วยโรคพิษสุนัขบ้าอยู่ในระดับต่ำ เนื่องจากสามารถฉีดวัคซีนและอิมมูโนโกลบุลินให้กับผู้สัมผัสโรคได้อย่างครอบคลุมทุกราย