การพัฒนาระบบเฝ้าระวังการติดเชื้อเอชไอวีรายใหม่ในหน่วยบริการสุขภาพ โดยใช้ชุดตรวจหาการติดเชื้อรายใหม่ชนิดทราบผลเร็ว ในผู้ที่ได้รับการวินิจฉัยว่าติดเชื้อเอชไอวีครั้งแรก พื้นที่กรุงเทพมหานคร

บทคัดย่อ

ความเป็นมา : การเฝ้าระวังการติดเชื้อเอชไอวีรายใหม่เป็นกลไกสำคัญในการควบคุมการแพร่ระบาด ระบบเดิมอาศัยการตรวจทางห้องปฏิบัติการที่ซับซ้อน ต้องขนส่งตัวอย่างเลือดไปยังศูนย์กลาง ใช้เวลาหลายสัปดาห์กว่าจะทราบผล ทำให้ข้อมูลที่ได้ไม่สามารถนำมาใช้ประโยชน์ทางสาธารณสุขได้ทันเวลา ส่งผลให้การควบคุมการแพร่กระจายเชื้อเอชไอวีเป็นไปอย่างจำกัด การใช้ชุดตรวจหาการติดเชื้อเอชไอวีรายใหม่ชนิดทราบผลเร็ว (Rapid Test of Recent HIV Infection: RTRI) เป็นแนวทางใหม่ที่สามารถให้ผลตรวจได้รวดเร็ว แม่นยำ และดำเนินการได้ ณ สถานบริการสุขภาพ การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาระบบเฝ้าระวังการติดเชื้อเอชไอวีรายใหม่ที่แก้ไขข้อจำกัดของระบบเดิม และวิเคราะห์ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการติดเชื้อ เพื่อเป็นข้อมูลในการกำหนดยุทธศาสตร์ด้านสาธารณสุข

วิธีการศึกษา : ออกแบบและพัฒนาระบบเฝ้าระวังการติดเชื้อเอชไอวีรายใหม่โดยใช้ชุดตรวจ RTRI ซึ่งสามารถดำเนินการได้ ณ สถานพยาบาลที่เข้าร่วม พร้อมพัฒนาระบบเชื่อมโยงข้อมูลอัตโนมัติ จากระบบสารสนเทศของสถานพยาบาล (Hospital Information System, HIS) ไปยังโปรแกรม Bangkok Smart Motoring System (BSMS) เพื่อให้สามารถติดตามและวิเคราะห์ข้อมูลได้แบบทันท่วงทีโดยดำเนินการในกลุ่มตัวอย่าง 1,041 ราย เพื่อมาวิเคราะห์สัดส่วนของการติดเชื้อรายใหม่โดยใช้เกณฑ์ Viral Load >1,000 copies/mL และ CD4 >200 cells/ L นอกจากนี้ยังวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยด้านประชากรศาสตร์ เพศ อายุ และพฤติกรรมเสี่ยงกับการติดเชื้อ

ผลการศึกษา : ผลการศึกษาพบว่าสัดส่วนการติดเชื้อรายใหม่อยู่ที่ร้อยละ 7.68 เมื่อใช้เกณฑ์ Viral Load >1,000 copies/mL ร้อยละ 5.38 เมื่อใช้ CD4 >200 cells/ L ผู้ที่มี Viral Load สูงมีโอกาสเป็นผู้ติดเชื้อรายใหม่มากกว่าถึง 52.52 เท่า (p < 0.001) ขณะที่ผู้ที่มี CD4 สูงมีโอกาสเป็นผู้ติดเชื้อรายใหม่มากกว่าถึง 1.87 เท่า (p = 0.008) การวิเคราะห์ตามเพศและช่วงอายุพบว่า กลุ่มเพศชาย โดยเฉพาะช่วงวัยรุ่นตอนปลายถึงวัยหนุ่มสาวตอนต้น (20-24 ปี) มีอัตราการติดเชื้อสูงสุดที่ร้อยละ 12.5 และยังพบอัตราสูงในกลุ่มอายุ 25-29 ปี (ร้อยละ 8.0) ส่วนในเพศหญิง อัตราการติดเชื้อสูงสุดพบในวัยกลางคนตอนปลาย โดยกลุ่มอายุ 40-44 ปี มีสัดส่วนการติดเชื้อรายใหม่สูงสุดที่ร้อยละ 15.8 และ 45-49 ปี ที่ร้อยละ 11.5 นอกจากนี้ยังพบความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญระหว่างเกณฑ์ Viral Load และ CD4 (p = 0.033) โดย Viral Load มีความแม่นยำสูงกว่า เนื่องจากสะท้อนถึงเชื้อไวรัสโดยตรง ขณะที่ CD4 อาจได้รับอิทธิพลจากปัจจัยอื่น ๆ

สรุปและข้อเสนอแนะ : ผลการศึกษาชี้ให้เห็นว่าระบบเฝ้าระวังที่พัฒนาขึ้นสามารถเพิ่มประสิทธิภาพในการติดตามและตรวจจับการติดเชื้อเอชไอวีรายใหม่ได้อย่างรวดเร็วผ่านการเชื่อมโยงข้อมูลแบบทันท่วงที ทำให้สามารถประเมินสถานการณ์และวางแผนเชิงกลยุทธ์ได้อย่างแม่นยำ และช่วยให้การควบคุมการแพร่ระบาดของเชื้อเอชไอวีมีประสิทธิภาพมากขึ้นในระยะยาว