การสอบสวนการเสียชีวิตโรคเมลิออยโดสิส รายแรก หมู่ 8 ตำบลชิงโค อำเภอสิงหนคร จังหวัดสงขลา เดือนกันยายน 2563

บทคัดย่อ

ความเป็นมา : วันที่ 28 สิงหาคม 2563 เวลา 15.41 น. ทีมตระหนักรู้สถานการณ์โรคและภัยสุขภาพ (SAT) สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 12 จังหวัดสงขลา ได้รับแจ้งทางไลน์จาก สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดสงขลาว่า มีผู้เสียชีวิตด้วยโรคเมลิออยโดสิส เมื่อวันที่ 26 สิงหาคม 2563 ผลตรวจยืนยันโดยวิธีเพาะเชื้อจากเลือด ของโรงพยาบาลสงขลา พบเชื้อ Burkholderia pseudomallei ทีมสอบสวนโรค (JIT) สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 12 จังหวัดสงขลา ได้ออกสอบสวนโรคร่วมกับสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดสงขลา และมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตหาดใหญ่ วันที่ 1 กันยายน 2563 วัตถุประสงค์เพื่อทบทวนสถานการณ์โรคเมลิออยโดสิส อำเภอสิงหนคร จังหวัดสงขลา ระหว่างปีพ.ศ. 2559-2563 ยืนยันการวินิจฉัยโรคของผู้เสียชีวิต หาสาเหตุการเกิดโรคและวิธีการถ่ายทอดโรคในผู้เสียชีวิต และให้ข้อเสนอแนะและแนวทางในการควบคุมป้องกันโรค

วิธีการศึกษา : ศึกษาระบาดวิทยาเชิงพรรณนา โดยทบทวนสถานการณ์โรคเมลิออยโดสิส จากโปรแกรม 506 สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 12 จังหวัดสงขลา รวบรวมข้อมูลผู้เสียชีวิตโรคเมลิออยโดสิส จากบันทึกเวชระเบียน ณ โรงพยาบาลสงขลา และใช้แบบสอบสวนโรคเฉพาะราย สัมภาษณ์ญาติเพิ่มเติม ค้นหาผู้ป่วยเพิ่มเติม และเก็บตัวอย่างดิน และน้ำ ในบริเวณบ้านและสถานที่ที่ผู้เสียชีวิตไปสัมผัสส่งตรวจหาเชื้อ Burkholderia pseudomallei

ผลการศึกษา : พบผู้เสียชีวิต 1 ราย เพศหญิง อายุ 57 ปี ประกอบอาชีพรับจ้างในโรงงาน และทำนา มีโรคประจำตัวเป็นเบาหวานที่ไม่ได้รับการรักษาต่อเนื่อง ผลการเพาะเชื้อจากเลือดพบเชื้อ Burkholderia pseudomallei ผู้เสียชีวิตมีการติดเชื้อในกระแสเลือดร่วมกับการติดเชื้อในอวัยวะอื่น ๆ มากกว่า 1 ตำแหน่ง (Disseminated septicemic melioidosis) โดยพบการติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะ และปอดอักเสบ ผู้เสียชีวิตมีเสี่ยง คือ มีแผลที่เท้า มีโรคเบาหวานที่ขาดการรักษาต่อเนื่อง และประกอบอาชีพสัมผัสดินปนเปื้อนเชื้อ จากการค้นหาผู้ป่วยเพิ่มเติมไม่พบผู้ป่วยตามนิยามที่มีอาการเข้าได้กับโรคเมลิออยโดสิส ผลการเพาะแยกเชื้อจากดิน พบตัวอย่างดินที่มีเชื้อ Burkholderia pseudomallei จำนวน 2 ตัวอย่าง จาก 23 ตัวอย่าง (ร้อยละ 8.7) ซึ่งเป็นดินบริเวณทุ่งนาที่ประกอบอาชีพของผู้เสียชีวิต ส่วนน้ำมนต์ที่ใช้ในการรักษาโรคประจำตัวด้วยวิธีพื้นบ้านของผู้เสียชีวิตไม่พบเชื้อ

สรุปและอภิปราย : สาเหตุของการติดเชื้อในครั้งนี้คาดว่าน่าจะได้รับเชื้อจากดินที่ปนเปื้อนเชื้อบริเวณทุ่งนาที่ผู้เสียชีวิตประกอบอาชีพ ประกอบกับผู้เสียชีวิตมีบาดแผลที่เท้าเรื้อรังร่วมกับเป็นโรคเบาหวานที่ไม่ได้รับการรักษาต่อเนื่อง ทีมสอบสวนโรคได้ให้ความรู้เรื่องโรคเมลิออยโดสิสแก่ญาติและชุมชนเรื่องการป้องกันโรคโดยเน้นการสวมรองเท้าทุกครั้งเมื่อออกจากบ้าน รีบทำความสะอาดร่างกายด้วยน้ำสะอาด และฟอกสบู่ทันทีหลังสัมผัสดินโคลน เสนอแนะให้ความรู้เรื่องโรคเมลิออยโดสิสและการป้องกันตนให้กับประชาชนในพื้นที่ที่พบผู้ป่วยเมลิออยโดสิส บูรณาการสื่อสารความเสี่ยงโรคเมลิออยโดสิสกับคลินิกโรคเรื้อรังให้กับผู้ป่วยที่เสี่ยงจะมีอาการรุนแรง เช่น โรคเบาหวาน และสื่อสารให้บุคลากรทางการแพทย์ทราบสถานการณ์เมลิออยโดสิสในจังหวัด