โรคมาลาเรียชนิด Plasmodium knowlesi ในจังหวัดพังงา ปี 2564–2565

บทคัดย่อ

บทนำ: โรคไข้มาลาเรีย (โรคมาลาเรีย) ชนิด Plasmodium knowlesi (P. knowlesi) เป็นโรคติดต่อจากสัตว์สู่คน จัดเป็นเชื้อชนิดที่ 5 ที่ก่อโรคมาลาเรียในคน โดยปกติเชื้อชนิดนี้พบในลิงแสม (Macaca fascicularis) และลิงกัง (Macaca nemestrina) เชื้อ P. knowlesi สามารถทำให้เกิดโรคมาลาเรียทั้งที่ไม่ซับซ้อนและที่รุนแรงในมนุษย์ สถานการณ์โรคไข้มาลาเรียชนิด P. knowlesi ในจังหวัดพังงา ตั้งแต่ปีงบประมาณ 2563–2565 พบว่าไม่มีรายงานผู้ป่วยในปีงบประมาณ 2563 แต่ในปีงบประมาณ 2564–2565 กลับมีรายงานผู้ป่วยรวม 14 ราย ใน 4 อำเภอ การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาระบาดวิทยาของโรคมาลาเรียชนิด P. knowlesi 2) ศึกษาอาการทางคลินิกของผู้ป่วยโรคมาลาเรียชนิด P. knowlesi 3) วิเคราะห์นิเวศวิทยาและกีฏวิทยาของโรคมาลาเรียชนิด P. knowlesi และ 4) วิเคราะห์การวินิจฉัยและรักษาโรคมาลาเรียชนิด P. knowlesi
วิธีการศึกษา: เป็นการศึกษาย้อนหลังเชิงพรรณนา ศึกษารายงานผู้ป่วยโรคมาลาเรียชนิด P. knowlesi ตั้งแต่ปีงบประมาณ 2564–2565 ในอำเภอทับปุด กะปง ตะกั่วป่า และ คุระบุรี จังหวัดพังงา
ผลการศึกษา: กลุ่มตัวอย่างที่ศึกษาผู้ป่วยโรคมาลาเรียชนิด P. knowlesi เป็นเพศชายทั้งหมด ส่วนใหญ่เป็นกลุ่มอายุวัยทำงาน ประกอบอาชีพเกษตรกรและทำงานในพื้นที่ป่า/ไร่สวน ทุกคนไม่มีประวัติการรับถ่ายโลหิต ผู้ป่วยส่วนใหญ่ไม่ได้ใช้มุ้งป้องกันยุงกัดและมีประวัติการไปค้างแรมในป่าก่อนเป็นไข้ อาการหลักที่นำมาโรงพยาบาล ได้แก่ มีไข้ หนาวสั่น ปวดศีรษะ ปวดเมื่อยตามตัว ผลตรวจทางห้องปฏิบัติการในวันแรกที่ให้การวินิจฉัย พบปริมาณ เม็ดเลือดขาวอยู่ในเกณฑ์ปกติ โดยสัดส่วนของเม็ดเลือดขาวนั้น พบค่า eosinophil สูงกว่าค่าปกติเล็กน้อย พบภาวะซีดได้เล็กน้อย ในผลตรวจแรกรับ ค่าปริมาณเกล็ดเลือดต่ำกว่าเกณฑ์ปกติทุกราย โดยพบปริมาณเกล็ดเลือดต่ำรุนแรง (2,000 เซลล์/ลบ.มม.) ในรายที่มีความรุนแรงและมีภาวะแทรกซ้อนหลายด้าน ผลของการรักษาพบผู้ป่วยรักษาหายทุกราย ไม่พบผู้ป่วยเสียชีวิต แต่พบภาวะ-แทรกซ้อนถึงร้อยละ 85.7 โดยพบภาวะไตวายเฉียบพลันมากที่สุด
สรุปผลการศึกษาและข้อเสนอแนะ: โรคมาลาเรียชนิด P. knowlesi เป็นโรคติดต่ออุบัติใหม่ซึ่งติดต่อจากสัตว์สู่คน มีประเด็นท้าทายด้านระบาดวิทยา กีฏวิทยา นิเวศวิทยาสำหรับการเฝ้าระวังป้องกันควบคุมโรคที่มีประสิทธิภาพ การวินิจฉัยและรักษาแต่เนิ่น ๆ จะช่วยลดภาวะแทรกซ้อนและป้องกันการเสียชีวิตของผู้ป่วย