สถานการณ์โรคเมลิออยโดสิส ประเทศไทย ปี พ.ศ. 2567

บทคัดย่อ

สรุปสาระสำคัญ

ข้อมูลการเฝ้าระวังโรคดิจิทัล กองระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค ปี พ.ศ. 2567 มีรายงานผู้ป่วยโรคเมลิออยโดสิสสะสม 4,157 ราย เสียชีวิต 133 ราย อัตราป่วยตาย ร้อยละ 3.2 ผู้ป่วยส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ในขณะที่การศึกษาเพื่อติดตามภาวะการติดเชื้อดื้อยาในประเทศไทยโดยใช้ข้อมูลห้องปฏิบัติการจุลชีววิทยาและการเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลของกระทรวงสาธารณสุข ปี พ.ศ. 2565 ร่วมกับโปรแกรม AMASS (AutoMated tool for Antimicrobial resistance Surveillance System) ในโรงพยาบาลจำนวน 111 แห่ง ในเขตสุขภาพที่ 1–12 พบผู้ป่วยยืนยันโรคเมลิออยโดสิสที่มีผลเพาะเชื้อ 4,407 ราย เสียชีวิตในโรงพยาบาล 1,219 ราย อัตราป่วยตายในโรงพยาบาล ร้อยละ 27.7 เมื่อพิจารณาข้อมูลจากระบบเฝ้าระวังเหตุการณ์ กองควบคุมโรคและภัยสุขภาพในภาวะฉุกเฉิน กรมควบคุมโรค   ปี พ.ศ. 2567 มีการรายงานผู้ป่วยยืนยันโรคเมลิออยโดสิสที่มีผลเพาะเชื้อเสียชีวิต 83 เหตุการณ์ (เหตุการณ์ละ 1 ราย) มีประวัติโรคประจำตัว ร้อยละ 93.1 ระยะเวลาตั้งแต่วันเริ่มป่วยถึงวันเข้ารับการรักษาเฉลี่ย 3 วัน ส่วนระยะเวลาตั้งแต่วันเข้ารับการรักษาจนถึงเสียชีวิตเฉลี่ย 4 วัน โดยได้รับยาปฏิชีวนะที่มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อเมลิออยด์ เช่น Ceftazidime, Meropenem เป็นต้น ร้อยละ 72.7 (16/22) และได้รับยาปฏิชีวนะก่อนมีผลเพาะเชื้อยืนยัน จำนวน 6 ราย ร้อยละ 37.5 (7/16) พฤติกรรมเสี่ยงต่อการติดเชื้อ คือ มีประวัติสัมผัสดินและน้ำโดยไม่ใช้อุปกรณ์ป้องกัน จากการทำการเกษตร ร้อยละ 82.5 มีประวัติเลี้ยงสัตว์ ร้อยละ 67.3 และมีประวัติย่ำน้ำ ลุยโคลน ร้อยละ 32.7

จากสถานการณ์ดังกล่าวสะท้อนถึงความรุนแรงของโรคในผู้ป่วยที่มีอาการหนักและเข้ารักษาในสถานพยาบาล นอกจากนี้ยังสะท้อนให้เห็นว่าเชื้อเมลิออยด์สามารถพบในหลายพื้นที่ ไม่จำกัดเฉพาะในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โดยมีปัจจัยเสี่ยงจากวิถีชีวิตและสภาพแวดล้อม เช่น การท่วมขังของน้ำในช่วงฤดูฝน ซึ่งจะเพิ่มความเสี่ยงในการติดเชื้อและมีแนวโน้มผู้เสียชีวิตที่สูงขึ้น โดยเฉพาะในกลุ่มเสี่ยงที่มีโรคประจำตัว เช่น ผู้ป่วยเบาหวาน

ข้อเสนอแนะในการควบคุมโรคควรเพิ่มความเข้มแข็งของการเฝ้าระวัง โดยเฉพาะอย่างยิ่งการสนับสนุนให้มีการรายงานโรคของผู้ป่วยโรคเมลิออยโดสิสที่มีผลเพาะเชื้อยืนยันเข้ามาตามระบบเฝ้าระวังโรคดิจิทัล กองระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค ให้ครบถ้วน การวินิจฉัยและให้ยาปฏิชีวนะที่เหมาะสมโดยเร็ว โดยเฉพาะในผู้ป่วยที่มีภาวะติดเชื้อรุนแรง (sepsis) โดยพิจารณาให้ยาปฏิชีวนะ Ceftazidime ร่วมกับยาอื่นในการรักษาแบบครอบคลุม (empirical treatment) ตามดุลยพินิจของแพทย์ ซึ่งจะช่วยลดภาวะแทรกซ้อนรุนแรงและอัตราการเสียชีวิตของผู้ป่วยที่มีภาวะติดเชื้อรุนแรงที่เกิดจากโรคเมลิออยโดสิสได้ นอกจากนี้ควรส่งเสริมมาตรการป้องกันโรค เช่น การสวมใส่รองเท้าบูทขณะทำการเกษตร การชำระร่างกายให้สะอาดหลังจากสัมผัสดินหรือน้ำ การบริโภคอาหารและน้ำดื่มที่ปลอดภัย การมีน้ำใช้ที่ปลอดการปนเปื้อนของเชื้อเมลิออยโดสิส เป็นต้น พร้อมกับสร้างความตระหนักในกลุ่มเสี่ยงให้เข้าถึงการวินิจฉัยเร็ว และรักษาต่อเนื่องตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัดไม่น้อยกว่า 3-6 เดือน เพื่อลดภาวะแทรกซ้อน