การสอบสวนผู้ป่วยวัณโรคดื้อยาหลายขนานชนิดรุนแรงมากรายแรก จังหวัดพังงา ปี พ.ศ. 2561

บทคัดย่อ

ความเป็นมา: 29 พฤษภาคม 2561 สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดพังงา ได้รับรายงานจาก สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 11 จังหวัด นครศรีธรรมราช ว่าพบผู้ป่วยยืนยันวัณโรคดื้อยาหลายขนานชนิดรุนแรงมาก 1 ราย ในอำเภอตะกั่วป่า จังหวัดพังงา ซึ่งเป็นหนึ่งในโรคติดต่ออันตรายตามพระราชบัญญัติโรคติดต่อ พ.ศ. 2558 ดังนั้น ทีมเฝ้าระวังสอบสวนเคลื่อนที่เร็วจากสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดพังงา สำนักงานสาธารณสุข อำเภอตะกั่วป่า ร่วมกับสำนักระบาดวิทยา และสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 11 จึงดำเนินการสอบสวนโรค เพื่อยืนยันการวินิจฉัยโรค ศึกษาลักษณะทางคลินิก ค้นหาการถ่ายทอดเชื้อดื้อยาเข้าสู่ผู้ป่วย ปัจจัยเสี่ยงและการแพร่ของเชื้อดื้อยาของผู้ป่วยสู่ผู้อื่น และดำเนินการควบคุมโรคตามพระราชบัญญัติโรคติดต่อ พ.ศ. 2558
วิธีการศึกษา: ศึกษาระบาดวิทยาเชิงพรรณนา ศึกษาลักษณะทางคลินิก ค้นหาการถ่ายทอดเชื้อดื้อยาเข้าสู่ผู้ป่วย ปัจจัยเสี่ยง และการแพร่ของเชื้อดื้อยาของผู้ป่วยสู่ผู้อื่นโดยการทบทวนเวชระเบียน และสัมภาษณ์ ค้นหาผู้ป่วยเพิ่มเติมในผู้สัมผัสโดยการเอกซเรย์ ทรวงอก และตรวจเสมหะยืนยันโดยวิธี AFB/GeneXpert MTB/RIF ทำ Tuberculin skin test (TST) ในเด็ก และตรวจเลือดโดยวิธี interferon gamma release assay (IGRA)
ผลการศึกษา: ผู้ป่วยชายไทย อายุ 41 ปี อาชีพช่างไม้ ประจำโรงแรมแห่งหนึ่ง มีประวัติดื่มสุราและสูบบุหรี่ ปี พ.ศ. 2560 ขึ้นทะเบียนวัณโรคปอดรายใหม่ รักษายา First-line oral agent ผลการตรวจเสมหะซ้ำหลังกินยาครบเป็นลบ ผลการรักษาหายเมื่อวันที่ 14 กรกฎาคม 2560 และกลับมารับการรักษาวันที่ 8 พฤษภาคม 2561 พบเสมหะพบเชื้อ (New M+ 1+) วินิจฉัยวัณโรคกลับเป็นซ้ำและเป็นผู้ป่วยยืนยันวัณโรคดื้อยาหลายขนานชนิดรุนแรงมาก การค้นหาผู้ป่วยเพิ่มเติมพบว่ามีผู้สัมผัสร่วมบ้านจำนวน 2 ราย ผู้สัมผัสใกล้ชิดเพื่อนร่วมงานจำนวน 24 ราย โดยทั้งหมดมีผลเอกซเรย์ผลทรวงอกปกติ และไม่พบการติดเชื้อด้วยวิธีการตรวจ AFB/GeneXpert MTB/RIF ผู้สัมผัสในที่ทำงานที่มีผล X-ray ปอดผิดปกติ จำนวน 4 ราย ซึ่งได้รับการตรวจเสมหะด้วย GeneXpert นั้น ไม่พบการติดเชื้อทั้งหมด แต่ให้ผลบวก 1 ราย ด้วยวิธีการตรวจ เลือดด้วย IGRA นอกจากนี้ ไม่พบความเชื่อมโยงทางระบาดวิทยา เมื่อสอบสวนข้อมูลจากทะเบียนผู้ป่วย MDR-TB จำนวน 3 ราย และ Pre XDR-TB จำนวน 1 ราย
สรุปและวิจารณ์ผล: ผู้ป่วยยืนยันวัณโรคดื้อยาหลายขนานชนิดรุนแรงมาก 1 ราย มีปัจจัยเสี่ยงการเกิดเชื้อดื้อยาหลายประการ ได้แก่ ประวัติเคยรักษาวัณโรคมาก่อน ไม่ได้กำกับการกินยาโดยเจ้าหน้าที่สาธารณสุข การเก็บรักษายาที่ไม่ถูกต้อง อาจทำให้ยาเสื่อมสภาพ มีประวัติดื่มสุราและการสูบบุหรี่ อาจเกิดการติดเชื้อมาจากการติดเชื้อพร้อมกันทั้ง 2 ชนิด Mixed infection (DSTB/XDR-TB) ตั้งแต่เริ่มมีอาการ เมื่อปี 2560 หรือการติดเชื้อ XDRTB ใหม่ ในช่วงเวลาที่รักษา DS-TB หายแล้ว จนถึงแสดงอาการเมื่อมีนาคม 2561 และเจ้าพนักงานควบคุมโรคติดต่อ ตามพระราชบัญญัติโรคติดต่อ พ.ศ. 2558 ได้ดำเนินการออกคำสั่งเป็นหนังสือให้มีการแยกกักผู้ป่วยเพื่อรับการรักษาและป้องกันการแพร่กระจายของโรค