การประเมินระบบเฝ้าระวังโรคคางทูม โรงพยาบาลไชยปราการ จังหวัดเชียงใหม่ ปี พ.ศ. 2556–2561

บทคัดย่อ

ความเป็นมา: โรคคางทูม เป็นโรคติดต่อที่อยู่ในกลุ่มโรคที่ต้องเฝ้าระวัง สถานการณ์ของโรคคางทูมจังหวัดเชียงใหม่ช่วง 10 ปีที่ผ่านมา มีแนวโน้มลดลง แต่ในปี พ.ศ. 2561 จังหวัดเชียงใหม่ มีอัตราป่วยเป็นอันดับที่ 2 ของประเทศ (7.81 ต่อแสนประชาการ) และอำเภอไชยปราการ มีอัตราป่วยสูงสุดในจังหวัดเชียงใหม่ คือ 76.26 ต่อแสนประชากร การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาขั้นตอน การรายงานเฝ้าระวังโรคของอำเภอไชยปราการ และคุณลักษณะทั้งในเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพของระบบการรายงาน เพื่อนำผลที่ได้ไปปรับปรุงระบบเฝ้าระวังโรคคางทูม
วิธีการศึกษา: เป็นการประเมินระบบเฝ้าระวังแบบย้อนหลังศึกษาทั้งเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ โดยการทบทวนเวชระเบียนของผู้ป่วยที่มารับบริการรักษาที่โรงพยาบาลไชยปราการ ตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม 2556–31 ธันวาคม 2561 ที่เข้าเกณฑ์ตามนิยามโรคคางทูม เปรียบเทียบกับข้อมูลของผู้ป่วยในระบบรายงานเฝ้าระวังโรค 506 ในช่วงเวลาเดียวกัน และเข้าเกณฑ์นิยามโรคคางทูม
ผลการศึกษา: ความไวของการรายงานอยู่ในระดับพอใช้ (ร้อยละ 54.16) เนื่องจากระบบรายงานใช้การตรวจจับจากการวินิจฉัยโรค ไม่ได้ใช้การตรวจจับจากนิยามการเฝ้าระวังโรค และค่าพยากรณ์ ผลบวกอยู่ในระดับดี (ร้อยละ 100.00) ข้อมูลสามารถเป็นตัวแทนของผู้ป่วยจริงได้ เนื่องจากตัวแปร อายุ อัตราป่วยจำแนกรายเดือน อัตราป่วยจำแนกตามพื้นที่ มีแนวโน้มไปในทิศทางเดียวกัน คุณภาพ ของข้อมูล อยู่ในระดับดี ความทันเวลาอยู่ในระดับพอใช้ (69.39%) เนื่องจากผู้ปฏิบัติงานรวบรวมข้อมูลรายงาน 506 ในสำนักงานสาธารณสุขอำเภอมีคนเดียวและภาระงานมาก ในส่วนข้อมูลเชิงคุณภาพ พบว่าอำเภอไชยปราการมีแนวทางในการดำเนินงานอยืาง เป็นระบบทำให้เกิดความง่าย และความยืดหยุ่นในการปฏิบัติงาน เจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องให้การยอมรับและตระหนักว่าโรคคางทูมเป็นโรคที่ต้องเฝ้าระวัง มีการใช้ประโยชน์จากระบบเฝ้าระวังโรคโดยมี การนำข้อมูลไปวิเคราะห์และใช้ในการดำเนินการควบคุมป้องกันโรค และมีการเผยแพร่ขณะเกิดการระบาดให้สู่ชุมชน
สรุปและวิจารณ์: ควรจัดฟื้นฟูองค์ความรู้และทบทวนแนวทางการปฏิบัติเพื่อให้เจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องปฏิบัติงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ ข้อมูลถูกต้องและครบถ้วน ในโรงพยาบาลควรมีการปรับปรุงแนวทางในการเฝ้าระวังโรคคางทูมใหม่และมีการซักซ้อม โดยใช้การรายงานตั้งแต่พบผู้ป่วยที่มีอาการเข้านิยามผู้ป่วยสงสัย การกำหนดระยะเวลาให้ครอบคลุมในการออกสอบสวนโรค การกำหนดเกณฑ์การออกสอบสวนโรคที่ถูกต้อง และขยายผลไปใช้กับโรคอื่น ๆ ที่มีความสำคัญ ควรมีการกำหนดระยะเวลาในการลงสอบสวนและ กระตุ้นให้พื้นที่ทำรายงานสอบสวนโรคกรณีเกิดผู้ป่วยเป็นกลุ่มก้อน ควรให้มีการสรุป วิเคราะห์ ข้อมูลทางระบาดวิทยาและรายงานต่อ ผู้ บริหาร และเผยแพร่สู่ผู้ที่เกี่ยวข้องในภาครัฐและชุมชน เป็นประจำควรมีการประเมินระบบเฝ้าระวังอย่างต่อเนื่องและขยายผลไปใช้กับโรคติดต่ออื่น ๆ ที่น่าสนใจ