การประเมินระบบเฝ้าระวังโรคซิฟิลิสแต่กำเนิดในเด็กอายุต่ำกว่า 2 ปี โรงพยาบาลแห่งหนึ่ง จังหวัดเชียงใหม่ พ.ศ. 2563–2565

บทคัดย่อ

ความเป็นมา : โรคซิฟิลิสแต่กำเนิด (congenital syphilis) เป็นโรคที่มีความสำคัญ เนื่องจากส่งผลต่อความพิการของทารกในครรภ์ โรคนี้เกิดจากการติดเชื้อ Treponema pallidum โดยผ่านทางรกขณะทารกอยู่ในครรภ์ สถานการณ์โรคซิฟิลิสแต่กำเนิดจังหวัดเชียงใหม่ ปี พ.ศ. 2563–2565 มีอัตราป่วยสูงกว่าเป้าหมายที่กำหนดไว้ และพบการรายงานสูงที่สุดจากโรงพยาบาลแห่งหนึ่ง ผู้ศึกษาจึงมีความสนใจศึกษาการประเมินระบบเฝ้าระวังในโรคซิฟิลิส ในเด็กอายุต่ำกว่า 2 ปี เพื่อศึกษาขั้นตอนการรายงานโรค คุณลักษณะ เชิงปริมาณและเชิงคุณภาพของระบบเฝ้าระวัง และพัฒนาระบบเฝ้าระวังให้มีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้นต่อไป

วิธีการศึกษา : ทำการศึกษาแบบภาคตัดขวาง ศึกษาคุณลักษณะเชิงปริมาณ โดยทบทวนเวชระเบียนผู้ป่วยนอกและผู้ป่วยในตามการวินิจฉัยกลุ่มโรคซิฟิลิสแต่กำเนิด และโรคอื่น ๆ ที่มีอาการใกล้เคียงตามรหัส ICD–10 ที่เกี่ยวข้อง ระหว่างวันที่ 1 มกราคม 2563–31 ธันวาคม 2565 และศึกษาคุณลักษณะเชิงคุณภาพ โดยสัมภาษณ์บุคลากรที่เกี่ยวข้อง คัดเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเฉพาะเจาะจง โดยใช้แบบสัมภาษณ์ที่ผู้ศึกษาสร้างขึ้น

ผลการศึกษา : จากการศึกษาคุณลักษณะเชิงปริมาณ โดยทบทวนเวชระเบียนของผู้ป่วยที่เข้าได้ตามเกณฑ์ของการศึกษา 297 ราย  พบเป็นผู้ป่วยโรคซิฟิลิสแต่กำเนิดที่เข้าได้ตามนิยาม 30 ราย และพบการรายงาน 506 11 ราย ค่าความไวแบบถ่วงน้ำหนักของระบบเฝ้าระวัง ร้อยละ 25.64 จากรายงาน 506 ค่าพยากรณ์บวกของระบบเฝ้าระวัง ร้อยละ 45.83 ข้อมูลในรายงานมีความครบถ้วน สมบูรณ์และความทันเวลาร้อยละ 100 มีคุณภาพของข้อมูล เพศ เชื้อชาติ และที่อยู่ มีความถูกต้องสูง ร้อยละ 75–100 ทั้งนี้ ข้อมูล   ไม่สามารถเป็นตัวแทนของผู้ป่วยตามนิยามได้ การศึกษาคุณลักษณะเชิงคุณภาพ พบว่า ระบบมีขั้นตอนและการรายงานไม่ยุ่งยากและไม่ซับซ้อน มีโปรแกรมในการจัดการข้อมูลที่สามารถเปลี่ยนแปลงและแก้ไขได้ เจ้าหน้าที่ผู้รับผิดชอบงานมีเพียงพอ มีคู่มือและแนวทางในการปฏิบัติงาน และสามารถปฏิบัติงานทดแทนกันได้ ผู้บริหารและเจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติงานส่วนใหญ่ เห็นว่าโรคมีความความสำคัญและควรมีการเฝ้าระวังโรค แต่ทั้งนี้ ยังไม่มีการรายงานโรคมายังงานระบาดวิทยาโดยตรง และยังไม่มีการนำข้อมูลโรคมาวิเคราะห์ เพื่อแจ้งให้ผู้บริหารหรือหน่วยงานที่เกี่ยวข้องทราบ เนื่องจากโรคซิฟิลิสแต่กำเนิดไม่ได้เป็นโรคตามนโยบายเร่งด่วน

สรุปผลการศึกษา : ระบบเฝ้าระวังโรคซิฟิลิสแต่กำเนิดของโรงพยาบาลแห่งหนึ่ง มีค่าความไวและค่าพยากรณ์ผลบวกต่ำ (sensitivity 25.64% PPV 45.83%) สาเหตุที่ค่า sensitivity ต่ำ เนื่องจากระบบการประมวลผลข้อมูลเข้าสู่โปรแกรมเฝ้าระวัง 506 ที่มีการประมวลผลข้อมูลตามรหัสโรคที่ต้องรายงานจากระบบข้อมูลของโรงพยาบาลแห่งหนึ่ง โปรแกรม Single side band (SSB) ซึ่งจะประมวลผลข้อมูลเฉพาะผู้ป่วยที่มารับบริการที่แผนกผู้ป่วยนอก ณ วันที่ประมวลผลข้อมูลหรือย้อนหลัง 1–2 วัน แต่หากแพทย์ไม่ได้นัดให้ผู้ป่วยมารับการตรวจตามนัด หรือผู้ป่วยไม่มาตามนัด จะไม่มีการบันทึกข้อมูลในโปรแกรมเฝ้าระวัง 506 ทำให้พลาดการรายงานเข้าสู่ระบบเฝ้าระวังโรค