การประเมินระบบเฝ้าระวังโรคไข้เลือดออก จังหวัดมหาสารคาม ปี พ.ศ. 2563

บทคัดย่อ

ความเป็นมา: โรคไข้เลือดออกมีอัตราป่วยสูงเป็นอันดับ 5 ของโรค เฝ้าระวัง จังหวัดมหาสารคาม ปี พ.ศ. 2563 โดยพบผู้ป่วย 1,401 ราย (145.47 ต่อประชากรแสนคน) และผู้เสียชีวิต 2 ราย (0.21 ต่อประชากรแสนคน) การรายงานโรคในระบบเฝ้าระวังโรคโดย รง.506 ที่ครบถ้วน ถูกต้อง และทันเวลา จึงมีความสำคัญจำเป็นต้อง ประเมินระบบฯ เพื่อให้ทราบคุณลักษณะเชิงปริมาณและเชิง คุณภาพและให้ข้อเสนอแนะเพื่อปรับปรุงพัฒนาระบบ
วิธีการศึกษา: ศึกษาแบบภาคตัดขวางในผู้ป่วยที่มารับบริการ โรงพยาบาล วันที่ 1 มกราคม–31 ตุลาคม 2563 สุ่มตัวอย่างเวชระเบียนแบบหลายขั้นตอน โดยสุ่มเลือกโรงพยาบาลตามความสะดวกในแต่ละระดับศักยภาพ 4 แห่ง จากนั้นสุ่มเลือกเวชระเบียน อย่างเป็นระบบตามสัดส่วนการรายงานโรค ปี พ.ศ. 2563 ในรหัส ICD-10 ที่กำหนด โดยใช้ทั้งนิยามโรคกองระบาดวิทยา และตามการวินิจฉัยโดยแพทย์ ทบทวนรายงาน 506 ในรหัส 26, 27 และ 66 ศึกษาขั้นตอนการรายงานโรค และสัมภาษณ์บุคลากรที่เกี่ยวข้อง
ผลการศึกษา: โรงพยาบาลทุกแห่งมีขั้นตอนการรายงานโรคชัดเจน มีการรับส่งข้อมูลจากจุดบริการต่าง ๆ มายังเจ้าหน้าที่ระบาดวิทยา เพื่อรายงานเข้าระบบ กรณียึดตามนิยามโรคพบความไว 47.4% และค่าพยากรณ์บวก 32.7% กรณียึดตามวินิจฉัยแพทย์พบความไว 46.60% และค่าพยากรณ์บวก 94.39% พบตัวแปร ‘เพศ’ ‘อายุ’ ‘ที่อยู่ (ตำบล-อำเภอ)’ ‘วันเริ่มป่วย’ และ ‘วันพบผู้ป่วย’ บันทึกได้ ครบถ้วนทุกตัว ตัวแปรส่วนใหญ่บันทึกถูกต้อง 83.2–100% ยกเว้น ‘วันเริ่มป่วย’ ที่ถูกต้องเพียง 61.2% พบตัวแปร ‘อายุ’ เป็นตัวแทน ของระบบเฝ้าระวังได้ พบการรายงานโรคทันเวลาภายใน 3 วัน 86.73% รายงานล่าช้า 4–7 วัน 6.12% และล่าช้า >7 วัน 7.14% สำหรับคุณลักษณะเชิงคุณภาพพบ 1) ขั้นตอนการรายงานโรค ไข้เลือดออกง่ายและไม่ซับซ้อน เพราะมีแนวทางการทำงานชัดเจน และใช้โปรแกรมและ Social media ช่วยในการรายงาน 2) พบบาง หน่วยงานขาดความยืดหยุ่นเนื่องจากมีเจ้าหน้าที่ระบาดวิทยาเพียง คนเดียว 3) ทุกแห่งยอมรับว่าระบบเฝ้าระวังมีความสำคัญ 4) ระบบ มีความมั่นคงจากการที่ผู้บริหารมีนโยบายและกำกับติดตามงาน สม่ำเสมอ และ 5) พบบุคลากรทุกระดับมีการใช้ประโยชน์จากข้อมูล
ข้อเสนอแน : 1) สื่อสารขั้นตอนการรายงานโรคแก่ผู้ปฏิบัติงานให้ เป็นแนวทางเดียวกัน 2) ติดตามประเมินผลระบบเฝ้าระวังโรคเป็น ระยะเพื่อให้มีประสิทธิภาพ และ 3) กำหนดผู้รับผิดชอบหลักและ รองในการรายงานโรค เพื่อให้เกิดความยืดหยุ่นและความต่อเนื่อง ในการปฏิบัติงาน