ปัจจัยที่ส่งผลต่อพฤติกรรมการออกกำลังกายของประชาชนไทย

บทคัดย่อ

บทนำ : โรคไม่ติดต่อเรื้อรังเป็นสาเหตุหลักของการเสียชีวิตในประเทศไทย ในขณะที่การออกกำลังกายอย่างเพียงพอสามารถป้องกันโรคดังกล่าว องค์การอนามัยโลกจัดให้การขาดกิจกรรมทางกายเป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญของการเสียชีวิตทั่วโลก ที่ผ่านมาการศึกษาปัจจัยที่กำหนดพฤติกรรมการออกกำลังกายในประชากรไทยยังไม่เพียงพอ การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ปัจจัยกำหนดพฤติกรรมการออกกำลังกายของประชากรไทย ทั้งด้านประชากรศาสตร์ สังคมเศรษฐกิจ และสภาวะสุขภาพที่มีผลต่อความน่าจะเป็นของการออกกำลังกายเพียงพอและระยะเวลาการออกกำลังกายต่อสัปดาห์

วิธีการศึกษา : ดำเนินการวิจัยเชิงวิเคราะห์แบบภาคตัดขวางโดยใช้ข้อมูลทุติยภูมิจากการสำรวจพฤติกรรมด้านสุขภาพของประชากรไทย พ.ศ. 2564  จากกลุ่มตัวอย่างอายุ 15 ปีขึ้นไปจำนวน 86,101 คน ใช้การวิเคราะห์ถดถอยโลจิสติกแบบพหุตัวแปรเพื่อระบุปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการออกกำลังกายเพียงพอ และการวิเคราะห์ถดถอยเชิงเส้นแบบพหุตัวแปรเพื่อศึกษาปัจจัยที่ส่งผลต่อจำนวนนาทีการออกกำลังกายต่อสัปดาห์ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยโปรแกรม Stata 18 ที่ระดับนัยสำคัญทางสถิติ p<0.05

ผลการศึกษา : ประชากรไทยมีสัดส่วนการออกกำลังกายเพียงพอร้อยละ 63.94 (95% Confidence interval [CI]: 63.62–64.27) แต่มีค่าเฉลี่ยการออกกำลังกายเพียง 47.99 นาทีต่อสัปดาห์ (95% CI: 46.42–49.57) ซึ่งต่ำกว่าคำแนะนำขององค์การอนามัยโลกที่กำหนดไว้อย่างน้อย 150 นาที ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์เชิงบวกกับการออกกำลังกายเพียงพอประกอบด้วย เพศชาย (Adjusted odds ratio [aOR] = 2.05, 95% CI: 1.85–2.28) การพำนักในเขตเทศบาล (aOR = 1.40, 95% CI: 1.29–1.53) การศึกษาระดับปริญญาตรีหรือสูงกว่า (aOR = 1.86, 95% CI: 1.66–2.10) ดัชนีความมั่งคั่งทางสถานะทางเศรษฐกิจและสังคมที่เพิ่มขึ้น (aOR = 1.23, 95% CI: 1.18–1.27) พฤติกรรมการเลือกรับประทานอาหารตามหลักโภชนาการ (aOR = 1.49, 95% CI: 1.34–1.66) และภาวะไขมันในเลือดสูง (aOR = 1.24, 95% CI: 1.06–1.44) ในทางตรงกันข้าม ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์เชิงลบประกอบด้วย สถานภาพสมรสและอยู่กับคู่ชีวิต (aOR = 0.74, 95% CI: 0.67–0.81) พฤติกรรมการสูบบุหรี่ (aOR = 0.79, 95% CI: 0.69–0.90) อายุที่เพิ่มขึ้น (aOR = 0.98, 95% CI: 0.97–0.98) ดัชนีมวลกายที่เพิ่มขึ้น (aOR = 0.98, 95% CI: 0.97–0.99) และโรคข้อเข่าเสื่อม (aOR = 0.76, 95% CI: 0.62–0.93)

อภิปรายและข้อเสนอแนะ : แม้ประชากรไทยจะมีสัดส่วนการออกกำลังกายเพียงพอสูงกว่าเป้าหมายขององค์การอนามัยโลก แต่ระยะเวลาการออกกำลังกายเฉลี่ยยังคงอยู่ในระดับที่ไม่เหมาะสม ชี้ให้เห็นความจำเป็นในการพัฒนานโยบายที่เฉพาะเจาะจงสำหรับกลุ่มประชากรที่มีความเสี่ยงสูง โดยเฉพาะประชากรเพศหญิง ผู้สูงอายุ ประชากรที่มีการศึกษาและสถานะทางเศรษฐกิจและสังคมต่ำ ผู้ที่มีพฤติกรรมการสูบบุหรี่ และผู้ป่วยโรคเรื้อรัง ดังนั้นการพัฒนานโยบายที่เฉพาะเจาะจงและการบูรณาการมาตรการส่งเสริมการออกกำลังกายเข้ากับระบบสุขภาพและนโยบายสาธารณะในระดับต่าง ๆ จะเป็นกลยุทธ์สำคัญในการลดภาระโรคไม่ติดต่อและเสริมสร้างศักยภาพด้านสุขภาพของประชากรไทย