การสอบสวนการบาดเจ็บและเสียชีวิตจากฟ้าผ่า อำเภออุ้มผาง จังหวัดตาก เดือนพฤษภาคม 2560

บทคัดย่อ

บทนํา: วันที่ 24 พฤษภาคม 2560 สำนักระบาดวิทยาได้รับแจ้ง จากสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 2 จังหวัดพิษณุโลก ว่าเกิดเหตุ ฟ้าผ่านักเรียน ในโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนแห่งหนึ่ง อำเภอ อุ้มผาง จังหวัดตาก มีผู้ได้รับบาดเจ็บ 35 ราย และเสียชีวิต 1 ราย ทั้งหมดได้รับการรักษาที่โรงพยาบาลอุ้มผาง จึงได้มีการสอบสวน เหตุการณ์นี้ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาลักษณะทางระบาดวิทยา ของการบาดเจ็บ ปัจจัยเสี่ยงต่อการบาดเจ็บ และหามาตรการใน การป้องกันการบาดเจ็บจากฟ้าผ่า
วิธีการศึกษา: รวบรวมข้อมูลผู้เสียชีวิตและผู้ที่ได้รับบาดเจ็บใน เหตุการณ์ โดยทบทวนเวชระเบียนของผู้ป่วยในโรงพยาบาลอุ้มผาง จังหวัดตาก และสัมภาษณ์ผู้ที่ได้รับบาดเจ็บรวมถึงผู้ที่อยู่ในเหตุการณ์ ทำการศึกษา Retrospective cohort study เพื่อหาปัจจัยเสี่ยงที่มีความสัมพันธ์กับการบาดเจ็บครั้งนี้ และการสำรวจสภาพแวดล้อมในสถานที่เกิดเหตุ
ผลการศึกษา: พบผู้ประสบเหตุทั้งหมด 49 ราย ได้รับบาดเจ็บ 39 ราย อัตราการบาดเจ็บร้อยละ 79.6 ผู้เสียชีวิต 1 ราย อัตราบาดเจ็บ ตายร้อยละ 2.6 อัตราส่วนผู้บาดเจ็บเพศชายต่อเพศหญิงเท่ากับ 1 : 1.05 อายุระหว่าง 10-39 ปี โดยมีค่ามัธยฐานอายุเท่ากับ 11 ปี เป็นผู้ป่วยนอก 32 ราย (ร้อยละ 82.1) ผู้ป่วยใน 7 ราย (ร้อยละ 17.9) ผู้บาดเจ็บมีอาการหูอื้อมากที่สุด 19 ราย (ร้อยละ 48.7) รองลงมา คือ ปวดขา 14 ราย (ร้อยละ 35.9) และชาขา 12 ราย (ร้อยละ 30.8) ผู้เสียชีวิตเป็นนักเรียนชาย อายุ 12 ปี อยู่ในลักษณะ ท่ายืน ห่างจากจุดเกิดเหตุ 1 เมตร และไม่มีการสวมใส่เครื่องประดับ หลังจากถูกฟ้าผ่าพบว่าหมดสติ ไม่มีสัญญาณชีพจร ไม่พบบาดแผล และรอยไหม้ตามร่างกาย ผู้บาดเจ็บรายนี้ได้รับการช่วยฟื้นคืนชีพและ ส่งต่อโรงพยาบาลอุ้มผาง ซึ่งเสียชีวิตในเวลาต่อมา จากการศึกษา Retrospective cohort study ไม่พบปัจจัยเสี่ยงที่มีความสัมพันธ์กับการบาดเจ็บอย่างมีนัยสําคัญทางสถิติ จากการสำรวจสิ่งแวดล้อม พบจุดที่เกิดฟ้าผ่าเป็นบริเวณต้นไม้ใหญ่ 2 ต้น ใกล้กับบ้านพักครูเก่า คาดว่าฟ้าผ่าครั้งนี้ เป็นการเกิดฟ้าผ่าแบบฟ้าผ่าจากยอดเมฆลงสู่พื้นดิน และการบาดเจ็บจากฟ้าผ่าครั้งนี้เป็นแบบกระแสวิ่งตามพื้น (Ground current) โดยผู้เสียชีวิตเป็นผู้ที่ยืนอยู่ใกล้บริเวณจุดที่ ฟ้าผ่าลงมามากที่สุด และกระแสไฟได้แพร่กระจายลงพื้นดิน ทำให้ เด็กนักเรียนที่อยู่ในบริเวณโดยรอบได้รับการบาดเจ็บรอบ ๆ โรงเรียนหรืออาคารเรียนไม่มีการติดตั้งระบบสายล่อฟ้า
สรุปและวิจารณ์: เหตุการณ์ครั้งนี้เกิดในโรงเรียนพื้นที่ชนบทห่างไกล ที่มีการคมนาคมไม่สะดวกและมีผู้เสียชีวิต ดังนั้นจึงควรเสริมสร้างความรู้แก่ครูและนักเรียนเกี่ยวกับเรื่องฟ้าผ่า และวิธีป้องกันอันตราย จากฟ้าผ่าในช่วงที่มีฟ้าคะนองตั้งแต่ก่อนจนถึงหลังฝนตก ควรพัฒนาครูในโรงเรียนให้สามารถทำการปฐมพยาบาลเบื้องต้นและช่วยชีวิต ผู้ที่ได้รับบาดเจ็บจากฟ้าผ่าได้อย่างรวดเร็วทันที และโรงเรียนควรจัดระบบป้องกันอันตรายจากฟ้าผ่าโดยการติดตั้งระบบสายล่อฟ้าใน โรงเรียน เพื่อลดเหตุการณ์ฟ้าผ่าที่จะเกิดขึ้นในโรงเรียนได้