การสอบสวนการระบาดของอหิวาตกโรค serotype Inaba จังหวัดขอนแก่น เดือนกรกฎาคม - กันยายน 2553

บทคัดย่อ

ความเป็นมา: เมื่อวันที่ 11 สิงหาคม 2553 สำนักระบาดวิทยาได้รับรายงานจากสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดขอนแก่นและสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 6 ว่า พบผู้ป่วย 14 รายเข้ารับการรักษาที่โรงพยาบาลในจังหวัดขอนแก่น ด้วยอาการถ่ายอุจจาระเหลว และผลการตรวจเพาะเชื้อในอุจจาระให้ผลบวกต่อเชื้อ Vibrio cholerae 01 E Tor Inaba ทีมสำนักระบาดวิทยาร่วมกับทีมเฝ้าระวังสอบสวนเคลื่อนที่เร็ว (SRRT) จังหวัดขอนแก่น และสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 6 จังหวัดขอนแก่น ร่วมดำเนินการสอบสวนโรค เพื่อค้นหาสาเหตุและปัจจัยเสี่ยงของการเกิดโรค และให้คำแนะนำเกี่ยวกับมาตรการควบคุมป้องกันโรค
วิธีการศึกษา: ทบทวนสถานการณ์ของอหิวาตกโรคเวชระเบียน และผลการสอบสวนโรค สัมภาษณ์ผู้ป่วยผู้ประกอบอาหารและเจ้าหน้าที่ SRRT สำรวจสภาพแวดล้อมตลาด ระบบบำบัดน้ำเสีย และร้านอาหาร ทบทวนผลการตรวจเพาะเชื้อในอุจจาระจากห้องปฏิบัติการเก็บตัวอย่างน้ำ อาหาร และสิ่งแวดล้อมส่งตรวจหา เชื้ออหิวาตกโรค นิยามผู้ป่วย หมายถึง ผู้ที่มีอาการถ่ายเหลวหรือถ่ายเป็นน้ำ ระหว่างวันที่ 30 กรกฎาคม - 16 กันยายน 2553 และ อาศัยอยู่ในจังหวัดขอนแก่น ผู้ป่วยยืนยัน หมายถึง ผู้ป่วยที่มีผลการ ตรวจเพาะเชื้อในอุจจาระให้ผลบวกต่อเชื้อ Viorio cholerae O1 EL Tor Inaba ผู้ป่วยน่าจะเป็น หมายถึง ผู้ป่วยที่รับประทานอาหาร ร่วมกับผู้ป่วยที่ยืนยันผล ทำการศึกษาระบาดวิทยาเชิงวิเคราะห์โดยใช้วิธีการศึกษาแบบ Case-control study โดย ผู้ป่วย (Case) หมายถึงผู้ป่วยยืนยันและน่าจะเป็นที่มีอายุตั้งแต่ 15 ปีขึ้นไป ผู้ไม่ป่วย (Contro) หมายถึง ผู้ที่อาศัยอยู่ใกล้กับบ้านของ case มีอายุตั้งแต่ 15 ปีขึ้นไป และไม่มีอาการถ่ายเหลวก่อนและหลัง 2 สัปดาห์ นับจากวันเริ่มป่วยของ case เลือก control ชนิด neighborhood กำหนดอัตราส่วน case ต่อ control เท่ากับ 1 ต่อ 2 
ผลการศึกษา: พบผู้ป่วยทั้งหมด 49 ราย เป็นผู้ป่วยยืนยัน 44 ราย และผู้ป่วยน่าจะเป็น 5 ราย ผู้ป่วยอยู่ในอำเภอเมือง 45 ราย อำเภอบ้านไผ่ 3 ราย และอำเภอบ้านแฮด 1 ราย เป็นผู้ป่วยซึ่งเข้ารับการ รักษาที่โรงพยาบาล 39 ราย ในจำนวนนี้เป็นผู้ป่วยใน 16 ราย และ ไม่มีผู้เสียชีวิต โดย 5 ราย มีอาการช็อก และในจำนวนนี้ 2 ราย มี อาการช็อกร่วมกับไตวายเฉียบพลัน คิดเป็นอัตราส่วนชายต่อหญิง เท่ากับ 1 ต่อ 1.45 ค่ามัธยฐานของอายุผู้ป่วยเท่ากับ 36 ปีและพิสัย ระหว่างควอร์ไทล์ของอายุ (inter quartile range) 19-50 ปี จากการศึกษาพบว่าแหล่งโรคเกี่ยวข้องกับการปนเปื้อนของเชื้ออหิวาตกโรคในอาหารหลาย ๆ ชนิดในตลาด ก. และตลาด ข. และ ช่วงท้ายของการระบาดแหล่งโรคเปลี่ยนจากตลาดเป็นคลองที่น้ำไหล มาจากระบบบำบัดน้ำเสีย ผลการศึกษาระบาดวิทยาเชิงวิเคราะห์ พบว่า การรับประทานอาหารนอกบ้านหรืออาหารปรุงสำเร็จ และการรับประทานลาบดิบเป็นปัจจัยเสี่ยงและมีนัยสำคัญทางสถิติ โดยมีค่า Adjusted odd ratio เท่ากับ 4.42 (95% CI-1.36-14.39) และ 4.45 (95% CI=1.23-16.14) ตามลำดับ ส่วนปลาส้มเป็นปัจจัยป้องกัน โดยมีค่า Adjusted odd ratio เท่ากับ 0.08 (95% CI = 0.01-0.79) จากตัวอย่าง อาหาร น้ำ และสิ่งแวดล้อมที่ส่ง ตรวจทั้งหมดพบเชื้อ V. cholerae 01 จำนวน 3 จุดจากแหล่งเดียว คือ น้ำจากระบบบำบัดน้ำเสีย จากการสำรวจสภาพตลาด ก. และตลาด ข. พบว่าเป็นตลาดที่ค่อนข้างสกปรก และห้องน้ำที่ ตลาด ข. ใช้น้ำบาดาลที่ไม่มีการเติมคลอรีน
ข้อสรูป: การระบาดครั้งนี้เกี่ยวข้องกับตลาด ก. และตลาด ข. จาก การศึกษาพบว่าเชื้ออหิวาตกโรคได้ปนเปื้อนไปยังอาหารหลายๆ ชนิดในตลาด และในช่วงท้ายของการระบาดแหล่งโรคเปลี่ยนจากตลาดเป็นคลองที่น้ำไหลมาจากระบบบำบัดน้ำเสีย การรับประทานอาหารนอกบ้านหรืออาหารปรุงสำเร็จและการรับประทานลาบดิบ เป็นปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรค