การศึกษาทางระบาดวิทยาของผู้เสียชีวิตจากการจมน้ำ จากระบบเฝ้าระวังผู้เสียชีวิต ในภาวะน้ำท่วม เหตุการณ์มหาอุทกภัย ประเทศไทย เดือนสิงหาคม 2554 - มกราคม 2555

บทคัดย่อ

ในปี พ.ศ 2554 ประเทศไทยประสบปัญหาอุทกภัยเป็นครั้งที่รุนแรงที่สุดเป็นประวัติการณ์ กินระยะเวลาหลายเดือน และมีพื้นที่ประสบภัยกระจายตัวในทุกภาคของประเทศ โดยเฉพาะในพื้นที่ภาคเหนือและภาคกลางที่เกิดน้ำท่วมหนักเป็นระยะเวลานาน ทำให้มีผู้บาดเจ็บและเสียชีวิตจำนวนมาก สาเหตุสำคัญที่ทำให้เสียชีวิต คือ การจมน้ำร้อยละ 83.24 สำนักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค ได้จัดตั้งระบบเฝ้าระวังผู้เสียชีวิตในภาวะน้ำท่วมมหาอุกทกภัยปี พ.ศ. 2554 โดยเก็บข้อมูลระหว่างเดือนสิงหาคม 2554 - มกราคม 2555 เพื่อหาขนาดของปัญหาและศึกษาสาเหตุของการเสียชีวิตในมหาอุทกภัย ครั้งนี้รายงานฉบับนี้เน้นศึกษาในกลุ่มผู้เสียชีวิตจากการจมน้ำ เนื่องจากเป็นสาเหตุหลักของการเสียชีวิตร่วมกับการที่มีข้อมูลที่น่าสนใจในหลายประเด็น ผลการศึกษาพบผู้เสียชีวิตจากการจมน้ำ ทั้งสิ้น 899 ราย อายุระหว่าง 23 วัน ถึง 98 ปี มัธยฐาน 48 ปี อัตราส่วนเพศชายต่อหญิง เท่ากับ 3.73 ต่อ 1 พบผู้เสียชีวิตในทุกภาค แต่พบมากในภาคกลางและภาคเหนือ จำนวนผู้เสียชีวิตสูงสุดในเดือนตุลาคม เมื่อตัดกลุ่มที่ไม่ทราบสาเหตุการเสียชีวิตออกจากการวิเคราะห์ พบว่าสาเหตุที่สำคัญที่ทำให้เกิดการจมน้ำเสียชีวิต 5 อันดับแรก คือ ไปหาปลาแล้วจมน้ำร้อยละ 12.35 เรือพลิกคว่ำหรือตกเรือร้อยละ 9.79 เมาสุราพลัดตกน้ำร้อยละ 9.01 ผลัดตกจากที่ต่างๆ บริเวณบ้านร้อยละ 8.57 และเป็นลมหรือตะคริวร้อยละ 7.12 ทั้งนี้ลักษณะการท่วมและความรุนแรงของน้ำที่ท่วมมีผลต่อสาเหตุการเสียชีวิต เช่น ในพื้นที่ที่น้ำเพิ่งท่วมได้ไม่นานและระดับน้ำไม่สูงมาก ยังสามารถเดินทางได้ตามถนนปกติ พบว่า การโดนน้ำพัดในขณะเดินทางโดยเฉพาะเมื่อข้ามลำคลองฝ่าย หรือเข้าไปใกล้ท่อระบายน้ำขนาดใหญ่เป็นสาเหตุการเสียชีวิตในลำดับต้น ๆ ในขณะที่พื้นที่ซึ่งน้ำท่วมสูงมากจนไม่สามารถเดินได้พบว่าการเสียชีวิตจากเรือพลิกคว่ำกลายเป็นหนึ่งในสาเหตุลำดับต้น อย่างไรก็ตาม เมื่อมองภาพรวมของสาเหตุการเสียชีวิตในแต่ละระยะของการเกิดน้ำท่วม พบว่าการหาปลาเป็นสาเหตุการเสียชีวิตอันดับ หนึ่งในทุกระยะ ยกเว้นในเขตเมืองใหญ่ คือ กรุงเทพมหานครและปริมณฑลซึ่งสาเหตุที่พบบ่อยที่สุดของการเสียชีวิต คือ การเป็นลมหรือเป็นตะคริวแล้วจมน้ำ ดังนั้น ความรู้เกี่ยวกับสาเหตุการเสียชีวิต ในแต่ละบริบทของสังคมและระดับความรุนแรงของน้ำที่ท่วม จะสามารถนำมาใช้แก้ไขปัญหาให้ตรงจุด ทั้งช่วงที่เกิดสถานการณ์อุทกภัยในครั้งนั้น และใช้ป้องกันการเสียชีวิตในสถานการณ์ที่คล้ายคลึงกันในอนาคต