ประสิทธิผลของโปรแกรมการออกกำลังกายด้วยยางยืดเพื่อลดอาการปวด และเพิ่มความสามารถในการประกอบกิจวัตรประจำวันในผู้สูงอายุ โรคข้อเข่าเสื่อม โรงพยาบาลอุตรดิตถ์
คำสำคัญ:
ความสามารถในการทำกิจวัตรประจำวัน, การออกกำลังกายด้วยยางยืด, ผู้สูงอายุ, โรคข้อเข่าเสื่อม, อาการปวดบทคัดย่อ
บทนำ: โรคข้อเข่าเสื่อมเป็นปัญหาสาธารณสุขสำคัญในผู้สูงอายุ ก่อให้เกิดอาการปวดและจำกัดความสามารถในการทำกิจวัตรประจำวัน การออกกำลังกายด้วยยางยืดเป็นทางเลือกที่มีแนวโน้มในการลดอาการปวด เพิ่มความสามารถในการทำกิจวัตรประจำวันและความสามารถในการเคลื่อนไหวและการทรงตัว
วัตถุประสงค์การวิจัย: เพื่อศึกษาประสิทธิผลของโปรแกรมการออกกำลังกายด้วยยางยืดต่อความปวด ความสามารถในการทำกิจวัตรประจำวัน และความสามารถในการเคลื่อนไหวในผู้สูงอายุโรคข้อเข่าเสื่อม
ระเบียบวิธีวิจัย: การวิจัยกึ่งทดลองแบบสองกลุ่มวัดซ้ำ กลุ่มตัวอย่างเป็นผู้สูงอายุโรคข้อเข่าเสื่อม 22 คน แบ่งเป็นกลุ่มทดลอง 11 คน และกลุ่มควบคุม 11 คน คัดเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง จัดเข้ากลุ่มด้วยวิธีการสลับทีละคน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยได้แก่ โปรแกรมการออกกำลังกายด้วยยางยืด แบบวัดความเจ็บปวด แบบประเมินความสามารถในการทำกิจวัตรประจำวัน และแบบทดสอบความสามารถในการเคลื่อนไหวและการทรงตัว วัดผลก่อนทดลอง หลังทดลองสัปดาห์ที่ 4 และ 8 วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา, สถิติทดสอบ Friedman’s test, Wilcoxon signed-rank test และ Mann-Whitney U test
ผลการวิจัย: พบว่ากลุ่มทดลอง 1) มีคะแนนความปวดหลังการทดลองในสัปดาห์ที่ 4 และ 8 ต่ำกว่าก่อนการทดลอง (p-value<.001) และต่ำกว่ากลุ่มควบคุม ในสัปดาห์ที่ 4 (p-value=.037) และสัปดาห์ที่ 8 (p-value<.001) อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ 2) มีคะแนนความสามารถในการทำกิจวัตรประจำวันหลังการทดลองในสัปดาห์ที่ 4 และ 8 ต่ำกว่าก่อนการทดลอง (p-value<.001) และต่ำกว่ากลุ่มควบคุม ในสัปดาห์ที่ 4 (p-value=.028) และสัปดาห์ที่ 8 (p-value=.002) อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ และ 3) หลังการทดลองสัปดาห์ที่ 4 และ 8 มีระยะเวลาในการเคลื่อนไหวและการทรงตัว ต่ำกว่าก่อนการทดลอง (p-value<.001) และต่ำกว่ากลุ่มควบคุม ในสัปดาห์ที่ 4 (p-value=.045) และสัปดาห์ที่ 8 (p-value=.003) อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ
สรุปผล: โปรแกรมการออกกำลังกายด้วยยางยืดมีประสิทธิผลในการลดความปวด เพิ่มความสามารถในการทำกิจวัตรประจำวันและระยะในการเคลื่อนไหวและการทรงตัวในผู้สูงอายุโรคข้อเข่าเสื่อมได้
ข้อเสนอแนะ: ควรนำโปรแกรมการออกกำลังกายด้วยยางยืดไปใช้เป็นทางเลือกในการรักษาผู้สูงอายุโรคข้อเข่าเสื่อมและควรมีการศึกษาผลระยะยาวเพื่อประเมินความยั่งยืนของผลการรักษา
เอกสารอ้างอิง
กรมกิจการผู้้สูงอายุ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์. (2567). สถานการณ์ผู้สูงอายุไทย พ.ศ. 2566. https://www.dop.go.th/download/statistics/th1738230377-2563_0.pdf
เพ็ญศิริ จันทร์แอ, พงษ์ศักดิ์ ราชภักดี, ธีระ ผิวเงิน, มิ่งกมล หงษาวงศ์, ภานิชา พงศ์นราทร และอนรรฆอร จิตต์เจริญธรรม. (2565). ผลของการใช้นวัตกรรมเก้าอี้ยางยืดเหยียดบริหารข้อเข่าในผู้สูงอายุโรคข้อเข่าเสื่อม. วารสารโรงพยาบาลมหาสารคาม, 19(3), 221-233.
ภาสกร สายสุริย์ และปราณีต เพ็ญศรี. (2565). ปัจจัยที่สัมพันธ์กับการรักษาทางกายภาพบำบัดของผู้ป่วยข้อเข่าเสื่อมในประเทศไทย. วารสารกายภาพบำบัด, 44(2), 131-148.
สินีนาฏ วิไลจิตต์. (2565). ผลของโปรแกรมการออกกำลังกายด้วยยางยืดต่อความรุนแรงของโรคในผู้ป่วยข้อเข่าเสื่อมโรงพยาบาลดำเนินสะดวก จังหวัดราชบุรี. บูรพาเวชสาร, 9(2), 61-75.
สิริวรรณ ธรรมคงทอง, ปาจรีย์ อับดุลลากาซิม และนิภา มหารัชพงศ์ (2562). ผลของโปรแกรมการออกกำลังกายด้วยแผ่นยางยืดต่อความสามารถการใช้งานข้อต่อของขาและการเคลื่อนไหวของเข่าในผู้ป่วยโรคข้อเข่าเสื่อม. วารสารพยาบาลสาธารณสุข, 33(Online). 51-66.
แสงอรุณ ดังก้อง. (2560). การกายภาพบำบัดในผู้ป่วยข้อเข่าเสื่อม. เวชบันทึกศิริราช, 10(2), 115-121.
Ambrose, K. R., & Golightly, Y. M. (2015). Physical exercise as non-pharmacological treatment of chronic pain: Why and when. Best Practice & Research Clinical Rheumatology, 29(1), 120-130. https://doi.org/10.1016/j.berh.2015.04.022
Bartholdy, C., Juhl, C., Christensen, R., Lund, H., Zhang, W., & Henriksen, M. (2017). The role of muscle strengthening in exercise therapy for knee osteoarthritis: A systematic review and meta-regression analysis of randomized trials. Seminars in Arthritis and Rheumatism, 47(1), 9-21. https://doi.org/10.1016/j.semarthrit.2017.03.007
Bellamy, N., Buchanan, W. W., Goldsmith, C. H., Campbell, J., & Stitt, L. W. (1988). Validation study of WOMAC: A health status instrument for measuring clinically important patient relevant outcomes to antirheumatic drug therapy in patients with osteoarthritis of the hip or knee. The Journal of Rheumatology, 15(12), 1833-1840.
Bennell, K. L., & Hinman, R. S. (2011). A review of the clinical evidence for exercise in osteoarthritis of the hip and knee. Journal of Science and Medicine in Sport, 14(1), 4-9. https://doi.org/10.1016/j.jsams.2010.08.002
Hawker, G. A., Mian, S., Kendzerska, T., & French, M. (2011). Measures of adult pain: Visual Analog Scale for Pain (VAS Pain), Numeric Rating Scale for Pain (NRS Pain), McGill Pain Questionnaire (MPQ), Short-Form McGill Pain Questionnaire (SF-MPQ), Chronic Pain Grade Scale (CPGS), Short Form-36 Bodily Pain Scale (SF-36 BPS), and Measure of Intermittent and Constant Osteoarthritis Pain (ICOAP). Arthritis Care & Research, 63(S11), S240-S252. https://doi.org/10.1002/acr.20543
Kim, G.-J., Oh, H., Lee, S., Lee, K., & Kim, K. (2020). Effects of resistance exercise using the elastic band on the pain and function of patients with degenerative knee arthritis. Journal of Physical Therapy Science, 32(1), 52–54. https://doi.org/10.1589/JPTS.32.52
Kolasinski, S. L., Neogi, T., Hochberg, M. C., Oatis, C., Guyatt, G., Block, J., Callahan, L., Copenhaver, C., Dodge, C., Felson, D., Gellar, K., Harvey, W. F., Hawker, G., Herzig, E., Kwoh, C. K., Nelson, A. E., Samuels, J., Scanzello, C., White, D., ... Reston, J. (2020). 2019 American College of Rheumatology/Arthritis Foundation guideline for the management of osteoarthritis of the hand, hip, and knee. Arthritis & Rheumatology, 72(2), 220-233. https://doi.org/10.1002/art.41142
Liao, C. D., Tsauo, J. Y., Chiu, Y. S., Ku, J. W., Huang, S. W., & Liou, T. H. (2020). Effects of elastic resistance exercise after total knee replacement on muscle mass and physical function in elderly women with osteoarthritis: a randomized controlled trial. American journal of physical medicine & rehabilitation, 99(5), 381-389.
Lim, J., Choi, A., & Kim, B. (2024). The Effects of Resistance Training on Pain, Strength, And Function in Osteoarthritis: Systematic Review and Meta-Analysis. Journal of personalized medicine, 14(12), 1130. https://doi.org/10.3390/jpm14121130
Lopes, J. S. S., Machado, A. F., Micheletti, J. K., de Almeida, A. C., Cavina, A. P., & Pastre, C. M. (2019). Effects of training with elastic resistance versus conventional resistance on muscular strength: A systematic review and meta-analysis. SAGE Open Medicine, 7, 2050312119831116. https://doi.org/10.1177/2050312119831116
Lun, V., Marsh, A., Bray, R., Lindsay, D., & Wiley, P. (2015). Efficacy of hip strengthening exercises compared with leg strengthening exercises on knee pain, function, and quality of life in patients with knee osteoarthritis. Clinical Journal of Sport Medicine, 25(6), 509-517. https://doi.org/10.1097/JSM.0000000000000170
McArdle, W. D., Katch, F. I., & Katch, V. L. (2015). Exercise physiology: Nutrition, energy, and human performance (8th ed). Wolters Kluwer Health.
Podsiadlo, D., & Richardson, S. (1991). The timed "Up & Go": A test of basic functional mobility for frail elderly persons. Journal of the American Geriatrics Society, 39(2), 142-148. https://doi.org/10.1111/j.1532-5415.1991.tb01616.x
Steffen, T. M., Hacker, T. A., & Mollinger, L. (2002). Age- and gender-related test performance in community-dwelling elderly people: Six-Minute Walk Test, Berg Balance Scale, Timed Up & Go Test, and gait speeds. Physical Therapy, 82(2), 128-137. https://doi.org/10.1093/ptj/82.2.128
Villafañe J. H. (2018). Exercise and osteoarthritis: an update. Journal of exercise rehabilitation, 14(4), 538–539. https://doi.org/10.12965/jer.1836352.176
World Health Organization. (2023). Osteoarthritis. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/osteoarthritis
