การระบาดของโรคอาหารเป็นพิษที่งานบุญวัดแหงหนึ่ง ตำบลหนองหมี อำเภอกุดชุม จังหวัดยโสธร วันท 2–7 ตุลาคม 2559

บทคัดย่อ

ความเป็นมา: เมื่อวันที่ 2 ตุลาคม 2559 เวลา 10.20 น. ทีมเฝ้าระวัง สอบสวนเคลื่อนที่เร็ว (SRRT) ตำบลหนองหมี ได้รับรายงานพบ ผู้ป่วยเข้าข่ายอาหารเป็นพิษ ไปรักษาที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ ตำบลหนองหมีจำนวนหลายรายทีม SRRT ตำบลหนองหมี ทีม SRRT อำเภอกุดชุม และ จังหวัดยโสธร ออกสอบสวนและควบคุมโรคในวันที่ 2–7 ตุลาคม 2559 วัตถุประสงค์เพื่อยืนยันการวินิจฉัย อธิบายลักษณะทางระบาดวิทยา ค้นหาแหล่งโรค หาสาเหตุและปัจจัยเสี่ยงการระบาด กำหนดมาตรการควบคุมป้องกันโรค
วิธีการศึกษา: เป็นการศึกษาระบาดวิทยาเชิงพรรณนาและระบาดวิทยาเชิงวิเคราะห์โดยวิธี Case-control study โดยทบทวนข้อมูลจากเวชระเบียนของผู้ป่วย สัมภาษณ์ผู้ที่ไปร่วมงานบุญที่วัดแห่งหนึ่ง สํารวจสิ่งแวดล้อม เก็บสิ่งส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการ
ผลการศึกษา: พบผู้ป่วยทั้งหมด 115 ราย เป็นชาย 35 ราย หญิง 80 ราย ค่ามัธยฐานอายุผู้ป่วย 51 ปี (ต่ำสุด 3 ปี สูงสุด 89 ปี) รับการรักษาที่แผนกผู้ป่วยใน 37 ราย (ร้อยละ 32.17) ไม่มีผู้ป่วยเสียชีวิตช่วงเช้าวันที่ 1 ตุลาคม 2559 ประชาชนในตำบลหนองหมีและตำบลใกล้เคียงมาร่วมทำบุญที่วัดแห่งนี้ และรับประทาน อาหารร่วมกันในเวลา 11.00–12.00 น. พบผู้ป่วยรายแรก เวลา 15.00 น. และพบผู้ป่วยมากขึ้นเวลา 18.00 น. ของวันเดียวกัน ค่ามัธยฐานระยะฟักตัว 22 ชั่วโมง (ต่ำสุด 4 ชม. สูงสุด 32 ชม.) ส่วนใหญ่มีอาการถ่ายเหลวหรือเป็นน้ำ (ร้อยละ 94.78) รองลงมา คือ ปวดมวนท้อง มีไข้ และคลื่นไส้อาเจียน (ร้อยละ 85.22, 75.65 และ 51.30 ตามลำดับ) ผลการศึกษาระบาดวิทยาเชิงวิเคราะห์พบอาหาร ที่เป็นปัจจัยเสี่ยง คือ ผัดวุ้นเส้นใส่เนื้อหมู (ORadj 4.41, 95%CI 1.74–11.19) และขนมครองแครงกะทิสด (ORadj 4.03, 95%CI 2.13–7.61) ผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการในเนื้อหมูพบเชื้อ Salmonella spp. และ Staphylococcus aureus ส่วนขนม ครองแครงกะทิสดพบเชื้อ S. aureus โดยเนื้อหมูได้มาจากตลาดสด และส่วนหนึ่งชาวบ้านชําแหละขายเป็นหมูป่วยตายจากฟาร์มแห่ง หนึ่ง ผลการสำรวจสิ่งแวดล้อมพบสถานที่ปรุงอาหารและสถานที่ล้างภาชนะวางอยู่กับพื้น มีการใช้อุปกรณ์ร่วมกันระหว่างเนื้อหมูดิบกับ อาหารอื่น ๆ มาตรการป้องกันและควบคุมโรค ได้แก่ ให้สุขศึกษาแก่ผู้ป่วยและประชาชนในพื้นที่เรื่องการปฏิบัติตามหลักสุขาภิบาลอาหาร ห้ามนําสัตว์ป่วยหรือตายมาชําแหละเพื่อประกอบอาหาร
สรุปและอภิปรายผล: เมื่อพิจารณาข้อมูลจากระยะฟักตัวของโรค อาการของผู้ป่วย และผลการศึกษาระบาดวิทยาเชิงวิเคราะห์ สาเหตุหลักของการระบาดในครั้งนี้น่าจะเกิดจากการรับประทานผัดวุ้นเส้นใส่เนื้อหมูที่ปนเปื้อน Salmonella spp. รวมทั้งรายการ อาหารอื่นที่มีส่วนผสมของเนื้อหมู เช่น ผัดกะหล่ำใส่เนื้อหมู ซึ่งน่าจะเกิดการปนเปื้อนระหว่างขั้นตอนการเก็บอาหารสดและการ ประกอบอาหาร การระบาดมาจากแหล่งโรคร่วมกัน ทำเฝ้าระวังโรค จนถึงวันที่ 7 ตุลาคม 2559 ไม่พบผู้ป่วยเพิ่มเติม ทั้งนี้ หน่วยงานที่ เกี่ยวข้อง เช่น องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น สำนักงานปศุสัตว์ และหน่วยงานด้านสาธารณสุข ควรมีมาตรการควบคุมการชําแหละและขายเนื้อสัตว์อย่างจริงจัง รวมทั้งมาตรฐานสุขาภิบาลอาหารในชุมชน