ความสัมพันธ์ระหว่างความผูกพันในครอบครัวกับภาวะซึมเศร้า ในผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้าน อำเภอจัตุรัส จังหวัดชัยภูมิ
คำสำคัญ:
ภาวะซึมเศร้า, ความผูกพันในครอบครัว, ผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้านบทคัดย่อ
บทนำ: การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างประชากรและครอบครัวทำให้ผู้สูงอายุมีสัดส่วนเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้านที่มีข้อจำกัดในการดำเนินชีวิต ความผูกพันในครอบครัวจึงเป็นปัจจัยสำคัญต่อสุขภาวะทางจิตใจซึ่งอาจส่งผลต่อการเกิดภาวะซึมเศร้าได้
วัตถุประสงค์การวิจัย: 1) เพื่อศึกษาระดับความผูกพันในครอบครัวของผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้าน 2) เพื่อศึกษาระดับภาวะซึมเศร้าของผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้าน และ 3) เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างความผูกพันในครอบครัวกับภาวะซึมเศร้าของผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้าน อำเภอจัตุรัส จังหวัดชัยภูมิ
ระเบียบวิธีวิจัย: การศึกษาหาความสัมพันธ์แบบภาคตัดขวาง กลุ่มตัวอย่างเป็นผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้าน จำนวน 296 คน โดยการสุ่มตัวอย่างแบบกลุ่ม เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล คือ แบบสอบถามข้อมูลทั่วไป แบบวัดความซึมเศร้าในผู้สูงอายุไทย และแบบสอบถามความผูกพันในครอบครัว มีค่าความเที่ยงของเครื่องมือเท่ากับ 0.93 และ 0.79 ตามลำดับ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนาและสถิติเชิงอนุมาน ได้แก่ สัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์ของเพียร์สัน
ผลการวิจัย: พบว่า 1) ความผูกพันในครอบครัว ส่วนใหญ่อยู่ในระดับผูกพันมาก ร้อยละ 52.70 (M=41.11, SD=4.77) 2) ภาวะซึมเศร้า ส่วนใหญ่ไม่มีภาวะซึมเศร้า ร้อยละ 83.78 (M=7.90, SD=5.41) และ 3) ความผูกพันในครอบครัวมีความสัมพันธ์เชิงลบกับภาวะซึมเศร้า อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (r=-0.174, p-value<.01)
สรุปผล: ความผูกพันในครอบครัวมีความสัมพันธ์เชิงลบกับภาวะซึมเศร้า ยิ่งมีความผูกพันในครอบครัวสูงมีแนวโน้มที่จะมีภาวะซึมเศร้าน้อยลง
ข้อเสนอแนะ: เจ้าหน้าที่สาธารณสุขควรส่งเสริมกิจกรรมสร้างความผูกพันระหว่างผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้านกับครอบครัว พร้อมประเมินความผูกพันในครอบครัวและคัดกรองภาวะซึมเศร้าเพื่อวางแผนการดูแลที่เหมาะสมต่อไป
เอกสารอ้างอิง
กรมกิจการผู้สูงอายุ กรมกิจการผู้สูงอายุ กระทรวงพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์. (2564). สังคมผู้สูงอายุในปัจจุบันและเศรษฐกิจในประเทศไทย. https://www.dop.go.th/th/know/15/926
กรมกิจการสตรีและสถาบันครอบครัว กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์. (2565). สถานการณ์ครอบครัวไทย ประจำปี 2565. https://www.dwf.go.th//storage/44648/สถานการณ์ครอบครัวไทย-ประจำปี-2565.pdf
กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข. (2023). มารู้จักและหาวิธีรับมือกับภาวะซึมเศร้า สำหรับประชาชน. https://dmh-elibrary.org/items/show/232
ปิ่นนเรศ กาศอุดม, ฆนรส อภิญญาลังกร, กัญญ์สิริ จันทร์เจริญ และนิมัสตูรา แว. (2561). บทบาทครอบครัวในการส่งเสริมคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ ในสถานการณ์การเปลี่ยนแปลง. วารสารเครือข่ายวิทยาลัยพยาบาลและการสาธารณสุขภาคใต้, 5(3), 300-310.
รศรินทร์ เกรย์ และกาญจนา ตั้งชลทิพย์. (2564). นิยาม ประเภทครอบครัว และดัชนีชี้วัดครอบครัวอยู่ดีมีสุข: การทบทวนวรรณกรรม. https://ipsr.mahidol.ac.th/wp-content/uploads/2022/03/Report-File-633.pdf
ระบบคลังข้อมูลด้านการแพทย์และสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข. (2567ก). การคัดกรองโรคซึมเศร้า (2Q) ในกลุ่มผู้สูงอายุ. https://hdc.moph.go.th/center/public/standard-report-detail/8f104b5d2848b8a05a487205f0287991
ระบบคลังข้อมูลด้านการแพทย์และสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข. (2567ข). จำนวนผู้สูงอายุในเขตพื้นที่รับผิดชอบ จำแนกตามความสามารถในการทำกิจวัตรประจำวัน อำเภอจัตุรัส จังหวัดชัยภูมิ ปีงบประมาณ 2567. https://hdc.moph.go.th/cpm/public/standard-report-detail/953a2fc648be8ce76a8115fbb955bb51
สถาบันเวชศาสตร์ สมเด็จพระสังฆราชญาณสังวรเพื่อผู้สูงอายุ กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข. (2564). คู่มือมาตรฐานและการดำเนินงานคลินิกผู้สูงอายุคุณภาพ. https://agingthai.dms.go.th/agingthai/wp-content/uploads/2021/01/book_7.pdf
สุนิสา ค้าขึ้น, หฤทัย กงมหา, วิจิตร แผ่นทอง และปรางทิพย์ ทาเสนาะ เอลเทอร์. (2563). ภาวะสุขภาพจิตและปัจจัยที่เกี่ยวข้องในผู้สูงอายุ. วารสารวิจัยสุขภาพและการพยาบาล, 36(3), 150-163.
Bartz, A. E. (1999). Basics Statistical Concepts (4th ed.). New Jersey: Prentice Hall.
Bian, Y. (2024). Family cohesion and depressive symptoms among older adults: The moderating role of social support. Journal of Affective Disorders, 353, 45–52.
Liu, X., Wu, X., Cheng, Q., Ying, W., Gong, X., Lu, D., Zhang, Y., & Liu, Z. (2022). Meaning in life and its relationship with family cohesion: A survey of patients with palliative care in China. Asia-Pacific journal of oncology nursing, 9(11), 100118. https://doi.org/10.1016/j.apjon.2022.100118
Olson, D. H. (2000). Circumplex model of marital and family systems. Journal of family therapy, 22(2), 144-167.
Santini, Z. I., Koyanagi, A., Tyrovolas, S., Mason, C., & Haro, J. M. (2015). The association between social relationships and depression: a systematic review. Journal of affective disorders, 175, 53–65. https://doi.org/10.1016/j.jad.2014.12.049
Thipprakmas, R. (2021). Social Protective Factors in Depression among the Elderly: The Role of Family, Social and Community Supports. Regional Health Promotion Center 9, 15(37), 339–351. DOI: https://doi.org/10.14456/rhpc9j.2021.24
Wayne, W. D. (1995). Biostatistics: A foundation of analysis in the health sciences (6th ed.). New York: John Wiley & Sons.
World Health Organization. (2017). Depression and other common mental disorders: Global health estimates. https://www.who.int/publications/i/item/depression-global-health-estimates
