ระบาดวิทยาของวัณโรค 8 จังหวัดภาคเหนือตอนบนของประเทศไทย ในปีงบประมาณ 2552 - 2556

บทคัดย่อ

วัณโรคเป็นปัญหาสาธารณสุขระดับโลกและระดับประเทศ สำหรับประเทศไทยพื้นที่ 8 จังหวัดภาคเหนือตอนบนเป็นพื้นที่ที่มีความน่าสนใจในการศึกษาทางระบาดวิทยาของวัณโรค เนื่องจากมีอัตราการรักษาสำเร็จต่ำที่สุด และมีความชุกของการติดเชื้อเอชไอวีในประชากรที่ไม่ใช่กลุ่มเสี่ยงสูงที่สุด ดังนั้นการศึกษานี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาระบาดวิทยาของวัณโรคในพื้นที่ 8 จังหวัด ภาคเหนือตอนบนในปีงบประมาณ 2552 ถึง 2556 ในด้านอุบัติการณ์, ผลการรักษา, และตัวชี้วัดที่สำคัญของงานป้องกันควบคุมวัณโรคในผู้ป่วยที่ติดเชื้อเอชไอวี โดยใช้ข้อมูลผู้ป่วยจากโรงพยาบาลที่ถูกบันทึกในฐานข้อมูลของโปรแกรมบริหารงานคลินิกวัณโรค (TBCM) ในพื้นที่ 8 จังหวัดภาคเหนือตอนบนในปีงบประมาณ 2552 - 2556 โดยข้อมูลด้านประชากร อุบัติการณ์ ประเภทของการขึ้นทะเบียน ผลการรักษา และตัวชี้วัดที่สำคัญของงานป้องกันควบคุมวัณโรคในผู้ป่วยที่ติดเชื้อเอชไอวี นำเสนอด้วยสถิติเชิงพรรณนา และวิเคราะห์เปรียบเทียบความแตกต่างของตัวแปรที่สำคัญด้วย Fisher Exact test ที่ระดับนัยสำคัญ 0.05 ผลการศึกษาพบว่าอุบัติการณ์รายปีของผู้ป่วยวัณโรคในคนไทยลดลงอย่างต่อเนื่องจาก 105.93 คนต่อประชากรแสนคน ในปีงบประมาณ 2552 ลดลงเหลือ 92.43 คนต่อประชากรแสนคน ในปีงบประมาณ 2556 อัตราการรักษาสำเร็จมีแนวโน้มคงที่ โดยมีค่ามัธยฐาน 5 ปีเท่ากับร้อยละ 78.24 สาเหตุสำคัญที่ทำให้การรักษาไม่สำเร็จ คือ การเสียชีวิตระหว่างรักษาวัณโรคที่มีค่ามัธยฐาน 5 ปี ของอัตราการเสียชีวิตฯ อยู่ที่ร้อยละ 15.47 การตรวจคัดกรองเอชไอวีด้วยความสมัครใจมีแนวโน้มคงที่ โดยมีค่ามัธยฐาน 5 ปี ของอัตราการตรวจคัดกรองฯ อยู่ที่ร้อยละ 91.59 แต่อัตราการติดเชื้อเอชไอวีกลับมีแนวโน้มลดลงอย่างต่อเนื่องจากร้อยละ 21.60 ในปีงบประมาณ 2552 ลดลงเหลือร้อยละ 16.19 ในปีงบประมาณ 2556 สำหรับการวิเคราะห์ความแตกต่าง พบว่ากลุ่มผู้ป่วยไทย ผู้ป่วยต่างชาติ และผู้ป่วยที่เป็นผู้ต้องขัง มีความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติในด้าน ผลการรักษาสำเร็จ, การตรวจคัดกรอง เอชไอวี, การติดเชื้อเอชไอวี, การได้รับยาต้านไวรัส และการได้รับยาโคไตรมอกซาโซล นอกจากนี้ยังพบว่าผู้ป่วยที่มีสถานะการติดเชื้อเอชไอวีและประเภทของการขึ้นทะเบียนที่แตกต่างกันมี ผลการรักษาสำเร็จต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ จากการศึกษาสรุปได้ว่าอุบัติการณ์รายปีของผู้ป่วยวัณโรค และอัตราการติดเชื้อ เอชไอวีในผู้ป่วยวัณโรคลดลงอย่างต่อเนื่อง แต่อัตราการเสียชีวิตของผู้ป่วยยังเป็นปัญหาสำคัญ ที่ทำให้อัตราการรักษาสำเร็จต่ำในภาคเหนือตอนบน สำหรับกลุ่มที่มีความเสี่ยงต่อการรักษาไม่สำเร็จ คือ ผู้ป่วยวัณโรคที่ติดเชื้อเอชไอวีและรักษาซ้ำ ซึ่งผู้ป่วยกลุ่มนี้ควรได้รับการติดตามการดูแลรักษาอย่างใกล้ชิดระหว่างการรักษาวัณโรค และเนื่องจากระบบรายงานระดับประเทศมีข้อมูลผู้ป่วยวัณโรคในพื้นที่ภาคเหนือตอนบนในจำนวนที่ต่ำกว่า ในระบบ TBCM อยู่มาก การตรวจสอบและแก้ไขเรื่องระบบการส่งรายงานเป็นสิ่งที่ควรทำต่อไป