การระบาดของโรคอาหารเป็นพิษจากเชื้อ Salmonella ในโรงเรียนแห่งหนึ่ง จังหวัดเชียงราย เดือนสิงหาคม 2559

บทคัดย่อ

ความเป็นมา: วันที่ 19 สิงหาคม 2559 สำนักระบาดวิทยาได้รับ รายงานจากสํานักงานสาธารณสุขจังหวัดเชียงรายว่าพบนกเรียนใน ระดับชั้นอนุบาลในจังหวัดเชียงราย มีอาการถ่ายเหลวมากกว่า 100 ราย จึงสอบสวนโรคเพื่อยืนยันการวินิจฉัยค้นหาปัจจัยเสี่ยง และเสนอแนะมาตรการควบคุมและป้องกันโรคที่เหมาะสม
วิธีการศึกษา: ศึกษาระบาดวิทยาเชิงพรรณนาโดยการสัมภาษณ์ รายบุคคลเพื่อค้นหาผู้ป่วยเพิ่มเติม นิยามผู้ป่วยสงสัย คือ นักเรียน หรือบุคลากรในระดับชั้นอนุบาล หรือผู้ประกอบอาหารที่มีอาการถ่ายเหลวและอาเจียน หรือมีอาการถ่ายเหลวหรืออาเจียน ร่วมกับอาการใดอาการหนึ่งต่อไปนี้ คลื่นไส้ ปวดท้อง ไข้ หรือปวดศีรษะ ตั้งแต่วันที่ 16-26 สิงหาคม 2559 และตรวจยืนยันทางห้องปฏิบัติการ เพื่อระบุเชื้อก่อโรค สํารวจกระบวนการปรุงและรับประทานอาหาร ตรวจการปนเปื้อนของเชื้อก่อโรคทางห้องปฏิบัติการ และศึกษา ระบาดวิทยาเชิงวิเคราะห์ ด้วยวิธี Retrospective cohort study เพื่อระบุปัจจัยเสี่ยงของการเกิดโรค
ผลการศึกษา: จากการสัมภาษณ์นักเรียน 420 คนบุคลากรในระดับชั้นอนุบาล 29 คน และผู้ประกอบอาหาร 3 คน พบผู้ป่วย 234 ราย ระหว่างวันที่ 18-20 สิงหาคม 2559 (อัตราป่วยรวม ร้อยละ 51.7) ผู้ป่วยส่วนใหญ่มีอาการไข้ ร้อยละ 90.2 ถ่ายเหลว ร้อยละ 79.9 ปวดท้อง ร้อยละ 62.0 อาเจียน ร้อยละ 61.1 และ ผู้ป่วย 15 ราย มีผลบวกจากการเพาะเชื้อตัวอย่างจากทวารหนัก พบเชื้อ Salmonella group E (Salmonella enterica serovar Weltenvreden) ได้รับการรักษาแบบผู้ป่วยใน 46 ราย (ร้อยละ 19.7) อาหารสําหรับนักเรียนถูกปรุงโดยผู้ประกอบอาหารจาก ภายนอกเพียงรายเดียว ผลการศึกษาระบาดวิทยาเชิงวิเคราะห์พบ อาหารที่เป็นปัจจัยเสี่ยง สงสัยว่าจะเป็นสาเหตุของการระบาด คือ อาหารมื้อเที่ยงของวันที่ 18 สิงหาคม 2559 ซึ่งได้แก่ ข้าวกับหมู ราดซอสแดง และไข่ต้ม (ข้าว OR = 8.01, 95%CI 1.11-57.82 และไข่ต้ม OR = 5.34, 95%CI 2.09-13.64) และตรวจพบเชื้อSalmonella group E ในข้าวกับหมูราดซอสแดงในมื้อดังกล่าว แม้ว่าอาหารทุกอย่างจะถูกปรุงสุกเป็นอย่างดี แต่อาจมีการ ปนเปื้อนของเชื้อภายหลัง เนื่องจากข้าวและไข่ ถูกทิ้งไว้ที่อุณหภูมิห้องหลังปรุงเป็นระยะเวลาหนึ่ง ประกอบกับผลการศึกษา ด้านสิ่งแวดล้อมซึ่งพบว่ากระบวนการปรุงอาหารของผู้ประกอบ อาหารยังมีการดูแลด้านสุขาภิบาลที่ไม่ดีนัก เช่น ไม่ล้างมือ ปรุงอาหารบนพื้น ทั้งยังตรวจพบเชื้อก่อโรคอื่น ๆ ในมือและภาชนะที่ ใช้ประกอบอาหารอีกด้วย
สรุปและอภิปรายผล: การระบาดของโรคอาหารเป็นพิษครั้งนี้จาก เชื้อ Salmonella group E ในโรงเรียนอนุบาลแห่งหนึ่งในจังหวัด เชียงราย ระหว่างวันที่ 18-22 สิงหาคม 2559 มีอัตราป่วยร้อยละ 51.7 อาหารที่สงสัยว่าจะเป็นสาเหตุของการระบาด คือ ข้าวกับหมู ราดซอสแดง และไข่ต้ม มาตรการการดูแลเรื่องสุขาภิบาลเป็นเรื่องสำคัญมากในการป้องกันการระบาดของอาหารเป็นพิษ ผู้สัมผัสอาหารจึงต้องมีสุขลักษณะที่ดีในการประกอบอาหาร และควรมีแนวทางมาตรฐานในการประเมินผู้ประกอบอาหารอย่างต่อเนื่อง