การสอบสวนโรคอาหารเป็นพิษในโรงเรียนแห่งหนึ่ง อำเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลก วันที่ 9-11 พฤษภาคม 2560

บทคัดย่อ

ความเป็นมา: วันที่ 9 พฤษภาคม 2560 ศูนย์สุขภาพชุมชนเทศบาลนครพิษณุโลกได้รับแจ้งจากครูโรงเรียนแห่งหนึ่งในอำเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลกว่ามีนักเรียน 59 คน เกิดอาการปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน ถ่ายเหลวในวันแรกของกิจกรรมเข้าค่ายปรับสภาพ หน่วยปฏิบัติการควบคุมโรคติดต่อจึงดำเนินการสอบสวนและควบคุมโรค ระหว่างวันที่ 9-11 พฤษภาคม 2560 เพื่อยืนยันการวินิจฉัยและการระบาดของโรคศึกษาลักษณะการเกิดและการกระจายของโรค หาสาเหตุและปัจจัยที่ทำให้เกิดการระบาดและดำเนินการควบคุม ป้องกันการระบาดของโรค
วิธีการศึกษา: การศึกษาระบาดวิทยาเชิงพรรณนาโดยมีนิยามผู้ป่วย คือ ผู้เข้าร่วมกิจกรรมค่ายหรือผู้ที่กินอาหารของโรงเรียนแห่งนี้ ในวันที่ 9 พฤษภาคม 2560 และมีอาการอย่างใดอย่างหนึ่ง (คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ถ่ายเป็นน้ำ ถ่ายเหลว ถ่ายเป็นมูก ถ่ายเป็นมูกเลือด) ระหว่างวันที่ 9-11 พฤษภาคม 2560 การศึกษาระบาดวิทยาเชิงวิเคราะห์แบบ Retrospective cohort study เพื่อหาความสัมพันธ์ระหว่างอาหารที่สงสัยและการป่วย
ผลการศึกษา: พบผู้ป่วยทั้งสิ้น 84 ราย แบ่งเป็นผู้ป่วยในกลุ่มผู้เข้าร่วมกิจกรรมค่าย 83 ราย (อัตราป่วยร้อยละ 67.48) และอีก 1 รายเป็นบุคคลภายนอกในกลุ่มผู้เข้าร่วมกิจกรรมค่ายพบว่ากลุ่มนักเรียนมีอัตราป่วยร้อยละ 73.58 ส่วนกลุ่มครูและเจ้าหน้าที่อื่น ๆ มีอัตราป่วยร้อยละ 29.4 1 ในกลุ่มผู้ป่วยทั้งหมดมีค่ามัธยฐานของอายุ 13 ปี (พิสัย 11-67 ปี) เริ่มมีอาการป่วยภายหลังรับประทานอาหารที่สงสัย เวลาสั้นที่สุด คือ 1 ชั่วโมง ยาวที่สุด 9.5 ชั่วโมง (มัธยฐาน 3.5 ชั่วโมง) ผู้ป่วยมีอาเจียน คลื่นไส้ ปวดท้อง ถ่ายเป็นน้ำ คิดเป็น ร้อยละ 84.52, 77.38, 58.33 และ 51.19 ตามลำดับ ผู้ป่วยประมาณครึ่งหนึ่งต้องรับไว้รักษาในโรงพยาบาลแบบผู้ป่วยใน (ร้อยละ 55.95) ผลการศึกษาระบาดวิทยาเชิงวิเคราะห์บ่งชี้ว่าเนื้อไก่ต้มในรายการอาหารข้าวมันไก่น่าจะเป็นปัจจัยที่ทำให้เกิดระบาดในครั้งนี้ โดยพบว่าการกินอาหารดังกล่าวมีความสัมพันธ์กับการป่วยอย่าง มีนัยสำคัญทางสถิติ (Adjusted OR = 13.72, 95% CI = 1.42- 132.32) พบว่าปริมาณการกินข้าวมันไก่ที่มากขึ้นมีแนวโน้มความสัมพันธ์แบบเส้นตรงกับการเกิดโรคที่มากขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ ทางสถิติเช่นกัน (p-value < 0.005) พบเชื้อ Staphylococcus aureus ในข้าวมันไก่ ผู้ประกอบอาหารข้าวมันไก่ใช้มือในการหยิบจับเนื้อไก่ที่ปรุงสุกแล้วและตั้งทิ้งไว้ในอุณหภูมิห้องเป็นเวลานานถึง 8.5 ชั่วโมงก่อนนำมาเสิร์ฟ
สรุปและวิจารณ์ผล: ข้าวมันไก่น่าจะเป็นปัจจัยที่ทำให้เกิดการ ระบาดของโรคอาหารเป็นพิษในครั้งนี้ โดยคาดว่าเชื้อก่อโรค คือ Staphylococcus aureus ซึ่งน่าจะปนเปื้อนจากมือของผู้ประกอบอาหารและมีการแบ่ง ตัวเพิ่มมากขึ้นจากการเก็บอาหารที่ปรุงสุกไม่ถูกสุขลักษณะเป็นเวลานานมีการให้สุขศึกษาแก่ผู้ประกอบการครู นักเรียน ภารโรง ในเรื่องกระบวนการผลิตอาหาร การจัดเก็บ การล้างมือ และการดูแลตนเองเมื่อป่วยด้วยโรคอาหารเป็นพิษ