การระบาดของโรคโบทูลิซึมสาเหตุจากหน่อไม้ต้มบรรจุถุงพลาสติก อำเภอเมือง จังหวัดชัยภูมิ และอำเภอศรีราชา จังหวัดชลบุรี เดือนเมษายน 2557

บทคัดย่อ

วันที่ 19 เมษายน 2557 สำนักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค ได้รับแจ้งจากศูนย์พิษวิทยา โรงพยาบาลรามาธิบดี กรุงเทพฯ ว่า มีการขอสนับสนุนยาต้านพิษโบทูลินัม (Botulinum antitoxin) จากโรงพยาบาลในพื้นที่จังหวัดชลบุรี ซึ่งพบผู้ป่วยที่มีประวัติการเดินทางกลับมาจากจังหวัดชัยภูมิ สำนักระบาดวิทยาร่วมกับทีมสอบสวนโรคในพื้นที่ดำเนินการสอบสวนโรคระหว่างวันที่ 20 - 22 เมษายน 2557 โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อยืนยันการระบาด ค้นหาสาเหตุของการเกิดโรค วางแผนการป้องกันควบคุมโรค และร่วมวางแผนเสนอแนะแนวทางในการป้องกันโรคในครั้งต่อไป ทำการศึกษาระบาดวิทยาเชิงพรรณนา สัมภาษณ์บุคคลต่าง ๆ ดังนี้ ผู้ป่วย ญาติผู้ใกล้ชิดแพทย์ พยาบาลที่ทำการรักษา ประชาชนในบริเวณที่เป็นแหล่งผลิตอาหารสงสัย และทบทวนเวชระเบียนผู้ป่วยที่เข้ามารับการรักษาในโรงพยาบาลชัยภูมิ และโรงพยาบาลเอกชนแห่งหนึ่งในจังหวัดชลบุรี และค้นหาผู้ป่วย เพิ่มเติมในชุมชนโดยใช้นิยามของสำนักระบาดวิทยา นอกจากนี้ได้ทำการสำรวจสิ่งแวดล้อมและศึกษาขั้นตอนการผลิตอาหารที่สงสัย และเก็บตัวอย่างสิ่งส่งตรวจจากผู้ป่วยและอาหารสงสัยเพื่อทดสอบหาสารพิษที่เป็นสาเหตุของการเกิดโรคครั้งนี้ ผลการศึกษาพบผู้ป่วย ยืนยัน 3 ราย และผู้ป่วยน่าจะเป็น 1 ราย โดยพบผู้ป่วยที่มีอาการ รุนแรงต้องใส่ท่อช่วยหายใจ 2 ราย ผู้ป่วยทั้งหมดมีความเกี่ยวข้องเป็นญาติพี่น้องกัน โดยผู้ป่วย 2 รายเดินทางกลับมาจากวันหยุดช่วงสงกรานต์ที่อำเภอเมืองชัยภูมิ จากการสอบสวนพบว่ามีผู้ป่วยทุกรายมีประวัติรับประทานหน่อไม้ต้มบรรจุถุงพลาสติกหรือเรียกว่าหน่อไม้ ซึ่งที่นำมาจากบ้านแห่งหนึ่งในหมู่ที่ 8 บ้านหนองไฮใต้ ตำบลหนอง บัวแดง อำเภอหนองบัวแดง และรับประทานร่วมกันเมื่อวันที่ 15 เมษายน 2557 เวลา 20.00 - 21.00 น. ผู้ป่วยรายแรกเริ่มป่วยวันที่ 16 เมษายน 2557 เวลา 12.00 น. และรายสุดท้ายในวันเดียวกันเวลา 22.00 น. เฉลี่ยระยะฟักตัว 20 ชั่วโมง พบอาการคลื่นไส้ อาเจียน ถ่ายเหลว ลิ้นแข็ง พูดไม่ชัด หนังตาตก มีสองรายหายใจลำบาก ผู้ป่วย 2 ราย ไปรับการรักษาที่โรงพยาบาลเอกชน อำเภอศรีราชา และอีก 2 รายไปรับการรักษาที่โรงพยาบาลชัยภูมิ แพทย์วินิจฉัยโรคโบทูลิซึม และได้รับการรักษาด้วยยาต้านพิษโบทูลินัม ผลการตรวจยืนยันทางห้องปฏิบัติการในตัวอย่างผู้ป่วย พบสารพิษ Botulinum neurotoxin type B จำนวน 3 ราย และไม่พบสารพิษ 1 ราย ซึ่งสารพิษที่พบในผู้ป่วยยังเป็นชนิดเดียวกันกับที่ตรวจพบในตัวอย่างหน่อไม้ที่ผู้ป่วยรับประทานเหลือที่เก็บไว้ในบ้านจังหวัดชัยภูมิ สรุป พบการระบาดของโรคโบโทลิซึมจริง โดยผู้ป่วยทุกรายมีประวัติเสี่ยงจากการรับประทานหน่อไม้ซิ่งที่มีเชื้อและสารพิษโบโทลิซึม ซึ่งนำมาจากบ้านแห่งหนึ่งในหมู่ที่ 8 บ้านหนองไฮใต้ ตำบลหนองบัวแดง อำเภอหนองบัวแดง โดยไม่ได้นำมาผ่านความร้อนช้ำอีกครั้งก่อนรับประทาน ซึ่งอาจมีการปนเปื้อนเชื้อจากกระบวนการผลิตในช่วงของการบรรจุและการเก็บรักษาที่เอื้อให้เกิดเชื้อก่อโรค และพฤติกรรมการบริโภคที่ไม่เหมาะสม ทีมสอบสวนและควบคุมโรคได้ระงับการบริโภคและทำลายอาหารสงสัยทิ้งทั้งหมด หลังจากการควบคุมโรคไม่พบผู้ป่วยเพิ่มเติมอีก